Siła na dziś i na jutro. Zarządzanie energią w rodzicielskiej rzeczywistości, czyli o efekcie łyżeczki

Czym jest efekt łyżeczki?

Efekt łyżeczki (ang. Spoon Theory) to metafora stworzona przez Christine Miserandino po to, aby opisać życie z chorobą przewlekłą. Metaforę stworzyła w 2003 r., by wyjaśnić, jak osoby z chorobami przewlekłymi zarządzają swoją ograniczoną energią. Sama cierpi na toczeń rumieniowaty układowy (lupus), chorobę autoimmunologiczną. Autorka stworzyła tę koncepcję podczas rozmowy z przyjaciółką, aby w prosty sposób opisać codzienne wyzwania związane z życiem z chroniczną chorobą, ale i ograniczonymi zasobami energii. Koncepcja ta stała się powszechnie używana w społeczności osób, które chorują, a osoby identyfikujące się z nią często nazywają siebie spoonies.
Każda osoba ma ograniczoną liczbę „łyżeczek” – czyli zasobów energii – na dany dzień. Poszczególne aktywności, od wstawania z łóżka po przygotowanie posiłku, kosztują osobę określoną liczbę tych łyżeczek. Kiedy wszystkie łyżeczki zostaną wykorzystane, nie ma już siły na nic więcej. Choć pierwotnie koncepcja ta dotyczyła osób z chorobami przewlekłymi, doskonale odzwierciedla także codzienne życie wielu rodziców, a także rodziców-nauczycieli. Faktem jest to, że dni są często długie i intensywne, a po powrocie ze szkoły czeka na nauczycieli tzw. druga zmiana – obowiązki domowe, opieka nad dziećmi, ich edukacja, zabawa i wiele innych. Nic dziwnego, że pod koniec dnia można czuć się wykończonym. 
W kontekście nauczyciela-rodzica kumulacja zadań i odpowiedzialności prowadzi do szybkiego wyczerpywania się dostępnej puli „łyżeczek”. 
Typowy dzień może obejmować wiele wyzwań, ale często nie zdajemy sobie z nich sprawy z uwagi na konieczność, chroniczność i automatyzację tego procesu. W poniższej tabeli zostaną opisane te komponenty.
Dysproporcja między stale rosnącym zapotrzebowaniem na energię a jej ograniczonymi zasobami prowadzi do zjawiska zmęczenia chronicznego i wypalenia, nie tylko w wymiarze zawodowym, ale również osobistym. Co ważne, chroniczne zmęczenie to coś więcej niż zwykłe uczucie bycia zmęczonym po długim dniu czy niewystarczającej ilości snu. To stan głębokiego, uporczywego wyczerpania, które nie ustępuje pomimo odpoczynku i często znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Recepta na wyczerpanie, czyli jak najszybciej stracić wszystkie łyżeczki?

W codziennym pędzie, nieustannych wymaganiach zawodowych i rodzicielskich, często zostaje działanie na tzw. autopilocie i ignorowanie sygnałów płynących z organizmu oraz umysłu. Paradoksalnie, aby naprawdę zrozumieć, jak dbać o siebie i swoje zasoby energetyczne, warto spojrzeć na problem z drugiej strony. Zatem jak przyznać się do tego, że nie zawsze robię dobrze dla siebie, tzn. zgodnie ze swoimi potrzebami i odczuciami? Zastanówmy się przez chwilę: co trzeba zrobić, aby celowo i błyskawicznie wyczerpać się do cna? Jakie zachowania i nawyki sprawiłyby, że nasze „łyżeczki” – metaforyczne zasoby energii – zniknęłyby w mgnieniu oka? Przyjrzenie się tej „recepcie na w...