Wykluczenie to też przemoc − rozmowa z dr. hab. Piotrem Plichtą

Wykluczenie to bardzo szerokie słowo. Z jakimi rodzajami wykluczenia możemy mieć do czynienia w szkole?

Rodzajów wykluczeń jest naprawdę wiele, jednak myślę, że tym, które najbardziej interesuje nas wszystkich, jest wykluczenie rówieśnicze. I już na tym etapie pojawia się pierwszy problem, jak to zjawisko opisać. Wykluczenie jest raczej procesem niż stanem – może przerodzić się w stały stan, jednak zazwyczaj zachodzi niezauważalnie, a interesujemy się nim dopiero wtedy, gdy sytuacja zaczyna robić się niebezpieczna.

Jakie w takim razie sygnały powinny zaniepokoić dorosłych, nauczycieli, pedagogów czy rodziców, aby nie dopuszczać do tych niebezpiecznych sytuacji?

Trzeba być czujnym zawsze wtedy, gdy większość, dysponująca pewnego rodzaju przewagą, intencjonalnie ignoruje jednostkę czy grupę osób. Potrzeba przynależności jest nieprzypadkowo jedną z kluczowych potrzeb, nie tylko u młodych ludzi – ma charakter uniwersalny. Są tacy, którzy uważają, że izolowanie czy odrzucenie przez grupę społeczną może przynosić skutki równie poważne jak przemoc aktywna, czyli taka, którą widzimy w postaci aktów przemocy fizycznej lub werbalnej. Z punktu widzenia skutków przemoc pośrednia, relacyjna jest tak samo dotkliwa jak ta bezpośrednia.
Wykluczenie nie zawsze musi wiązać się z przemocą, jednak gdy ma charakter trwały, wówczas stanowi poważny problem. Oczywiście każdemu z nas pewnie zdarzyło się w przeszłości, że w szkole nie wybrano nas do jakiejś drużyny, zignorowano, nie zaproszono gdzieś. To pojedyncze sytuacje, natomiast kiedy podobne zdarzenia zaczynaj...