Metoda kija i marchewki Co zrobić, aby dziecku chciało się chcieć?

Chyba każdy kojarzy metodę kija i marchewki, która opisuje system oparty na nagradzaniu pożądanego zachowania i karaniu tego, które takie nie jest. Wychowanie oparte na tej zasadzie zakłada, że dzieci i młodzież będą się uczyć i pracować, by zdobyć nagrodę (marchewka) lub uniknąć kary (kij). Choć taki system może wydawać się skuteczny w krótkiej perspektywie, na dłuższą metę może osłabić wewnętrzną motywację, czyli naturalną chęć do działania i uczenia się.

Motywacja zewnętrzna i wewnętrzna

Psychologia rozróżnia dwa podstawowe typy motywacji, które napędzają ludzkie działanie. Co jest ważne, motywacja wewnętrzna pochodzi z wnętrza, prawdziwej „głębi” jednostki – to siła, która sprawia, że uczeń podejmuje się zadania z czystej ciekawości, dla przyjemności lub dlatego, że czuje się w tym ujęciu kompetentny. Przeciwieństwem jest motywacja zewnętrzna, oparta na nagrodach, karach, ocenach lub oczekiwaniu aprobaty. W tym przypadku działanie nie wynika z pasji, ale z nadziei na korzyści płynące z zewnątrz.

Im bardziej dziecko działa dla nagrody, tym mniej wykonuje działań z własnej ciekawości i potrzeby rozwoju. Dziecko zaczyna uczyć się nie po to, „aby się czegoś dowiedzieć”, tylko „żeby dostać piątkę” albo „uniknąć kary”.

Teoria autodeterminacji E. Deciego i R. Ryana

Badacze Edward Deci i Richard Ryan to amerykańscy psychologowie, którzy wnieśli rewolucyjny wkład w rozumienie ludzkiej motywacji. Są twórcami jednej z najważniejszych współczesnych teorii psychologicznych – teorii autodeterminacji (Self-Determination Theory – SDT).

Według ich koncepcji motywacja ta wzrasta, gdy zaspokojone są trzy fundamentalne potrzeby psychologiczne:

• Autonomia – Dziecko powinno czuć, że ma realny wpływ na swoje decyzje i wybory. Pozwalając mu na podejmowanie wyborów, dajemy mu możliwość budowania poczucia kontroli i sprawczości.
• Kompetencja – Kiedy dziecko czuje, że potrafi sprostać wyzwaniom i widzi swoje postępy, jego wiara w siebie rośnie, co napędza je do dalszego działania i podejmowania nowych wyzwań.
• Relacja – Poczucie bycia akceptowanym, kochanym i wspieranym przez ważne osoby, np. rodziców, nauczycieli, jest niezbędne. W bezpi...