Pamięć i uwaga w erze cyfryzacji

Jak zauważa M. Żylińska: „wszystko, co robimy i czemu poświęcamy dużo cza­su, znajduje odbicie w sieci neuronalnej”. Wyniki badań pokazują szybki wzrost zarówno liczby użytkowników internetu (z 17% w 2002 r., do 77% w 2024 r.), jak i czasu spędzanego w sieci (średnio 20 godzin tygodniowo w grupie wiekowej 18–24 lata). Rosnąca aktywność w wirtualnym świecie rodzi więc potrzebę zbadania i zrozumienia, w jaki sposób korzystanie z urządzeń cyfrowych wpływa na rozwój człowieka. 

Konieczność rozumienia tych procesów jest szczególnie istotna w przypadku dzieci i młodzieży, ponieważ to właśnie u nich najintensywniej przebiega rozwój intelektualny oraz procesy uczenia się, dzięki którym młodzi ludzie mogą w pełni zrealizować swój potencjał. Dla efektywnego ucznia się, optymalnego rozwoju intelektualnego oraz krytycznego myślenia kluczowe są zasoby poznawcze, takie jak: pamięć, percepcja, uwaga oraz myślenie. Procesy te „ewoluują” w odpowiedzi na nieustanną ekspozycję na cyfrowe bodźce i zróżnicowane formy interakcji z informacjami. Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób korzystanie z najnowszych technologii wpływa na zasoby poznawcze, takie jak pamięć oraz uwaga, mające szczególne znaczenie w procesie uczenia się.

Pamięć i uwaga – fundamenty procesu uczenia się

Rozwój człowieka, czy mówiąc szerzej – rozwój cywilizacji – możliwy jest dzięki umiejętności takiej jak uczenie się. Jednostka, ucząc się, nie musi wszystkiego zaczynać od nowa, może wykorzystać wiedzę i doświadczenie innych, aby osiągać coraz wyższe etapy rozwoju samego siebie oraz społeczeństwa. C. Kupisiewicz definiuje uczenie się jako proces „nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków”. Fundamentem tak rozumianego procesu uczenia się jest właściwe funkcjonowanie procesów poznawczych, takich jak pamięć i uwaga. Jak zauważa K. Nordengen, „w procesie uczenia się pamięć jest niezbędna, ponieważ pozwala nam przechowywać i przywoływać informacje, które gromadzimy podczas nauki”, dalej zaś pisze na temat uwagi: „dlaczego jedną rzecz zapamiętujemy w lot, a innej nie? Istotne jest przede wszystkim skupienie”. Skupienie jest świadomą aktywnością jednostki, która – jak zauważa B. Nawroczyński – jest koniecznym warunkiem nabywania przez uczącego się sprawności. Oba procesy poznawcze są ze sobą ściśle powiązane i niezbędne w procesie uczenia się. Uwaga pozwala nam zauważyć, zrozumieć oraz zapamiętać informacje, które uznamy za ważne. Pamięć zaś daje możliwość odtworzenia oraz wykorzystania zdobytej wiedzy czy umiejętności w odpowiednich okolicznościach. Przyjrzyjmy się bliżej tym procesom oraz temu, w jaki sposób korzystanie z najnowszej technologii wpływa na ich funkcjonowanie. 

Jak działa nasza pamięć

Pamięć definiowana jako „proces odpowiedz...