Praca z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zawsze wymaga od nas, nauczycieli, indywidualnego podejścia. Musimy mieć na uwadze ograniczenia, trudności, ale przede wszystkim szukać mocnych stron oraz zainteresowań naszych uczniów i na nich bazować, tworząc przestrzeń i czas do ich realizowania.
Dział: Warsztat pracy pedagoga
W mojej pracy z dziećmi każdego dnia utwierdzam się w przekonaniu, jak ogromne znaczenie ma nauka przez działanie. Dzieci muszą doświadczać, próbować, budować, eksperymentować – tylko wtedy naprawdę rozumieją to, czego się uczą. Kiedy widzę, jak podczas zabawy klockami nagle rozbłyskuje w ich oczach iskierka zrozumienia, wiem, że to właśnie w działaniu rodzi się prawdziwa edukacja. Ćwiczenia w zeszytach są potrzebne – ale jako etap utrwalający, nie jako punkt wyjścia. Najpierw musi być ruch, rozmowa, konstrukcja, działanie. Klocki dają dzieciom przestrzeń do tego wszystkiego – uczą przez zabawę, ale nie byle jaką. To zabawa, która prowadzi do refleksji, pytań, odkryć. I to właśnie w niej tkwi ogromna siła edukacji wczesnoszkolnej.
Współczesny świat realny i cyfrowy nieustannie się przenikają. Dla uczniów technologia to naturalne środowisko życia, nauki i relacji. Smartfony, internet i media społecznościowe kształtują ich sposób myślenia i komunikacji. To ogromna szansa – dostęp do wiedzy i rozwijania pasji jest łatwiejszy niż kiedykolwiek. Ale to także wyzwania: selekcja informacji, rozpoznawanie fake newsów, odpowiedzialne publikowanie treści czy bezpieczeństwo w sieci. Dlatego jednym z kluczowych zadań szkoły jest dziś rozwijanie kompetencji medialnych i informacyjnych – by uczniowie korzystali z technologii świadomie, krytycznie i etycznie.
We współczesnej edukacji przed nauczycielami stoi wiele wyzwań. Przede wszystkim oczekuje się od nich skutecznej edukacji, do której niezbędne są sprawdzone metody pracy z uczniami.
Ogrom danych, które trafiają do nas każdego dnia, jest niemożliwy do przyswojenia. W internecie możemy znaleźć zarówno wartościowe i sprawdzone informacje, jak i treści, które nie mają nic wspólnego z prawdą. Jak więc odróżnić to, co ważne, od tego, co bezwartościowe i nauczyć się tak selekcjonować treści, aby rzeczywiście nam służyły?
Praca ze zróżnicowanym zespołem klasowym to ważny element współczesnej edukacji, która stawia na inkluzję. Edukacja włączająca wymaga od nauczycieli szczególnego podejścia, uwzględniającego różnorodność uczniów pod względem ich umiejętności, zainteresowań, specjalnych potrzeb edukacyjnych, językowych i kulturowych. Praca z zespołem zróżnicowanym niewątpliwie jest wyzwaniem i wymaga od nauczycieli elastyczności, kreatywności i dużego zaangażowania.
Zawód nauczyciela wiąże się z komunikacją z drugim człowiekiem. Czasami bywa ona jednostronna, np. podczas wygłaszania wykładu w trakcie lekcji czy przemówienia z okazji jakiejś uroczystości. Zazwyczaj jednak jest to interaktywny proces wymagający ciągłego zaangażowania: aktywnego słuchania, zadawania pytań, czy przedstawiania faktów. Komunikacja nauczyciela, a w szczególny sposób pedagoga, psychologa odbywa się z różnymi osobami, zarówno ze ścisłego kręgu społeczności szkolnej, tj. współpracownikami, przełożonymi, rodzicami, uczniami, jak i środowiska lokalnego, czyli pracownikami socjalnymi, kuratorami, policjantami itp. Celem sporej części tych rozmów z pewnością będzie uzyskanie informacji potrzebnych do podjęcia decyzji co do sposobu i zakresu udzielanego wsparcia lub rozwiązania problemu. Będzie zatem przybierała formę wywiadu.
Umiejętność uczenia się przez całe życie jest dzisiaj niezbędna. Świat, który ciągle się zmienia, wymusza na nas nieustanny rozwój. Bez nabywania nowej wiedzy i kompetencji bardzo trudno byłoby odnaleźć się w otaczającej nas rzeczywistości, a idąc dalej i cytując słowa amerykańskiego pisarza Toma Clancy’ego: „kiedy przestajesz się uczyć, umierasz”. Skoro więc musimy uczyć się przez całe życie, ważne, aby był to proces naturalny i przyjemny. Dlatego tak istotne jest, aby umiejętność uczenia się rozwijać w dzieciach już od najmłodszych lat życia.
„Edukacja włączająca rozumiana jest jako podejście w procesie kształcenia i wychowania, którego celem jest zwiększanie szans edukacyjnych wszystkich osób uczących się poprzez zapewnianie im warunków do rozwijania indywidualnego potencjału, tak by w przyszłości umożliwić im pełnię rozwoju osobistego na miarę swoich możliwości oraz pełne włączenie w życie społeczne. Edukacja ta stawia za cel wyposażenie uczniów w kompetencje niezbędne do stworzenia w przyszłości włączającego społeczeństwa, czyli społeczeństwa, w którym osoby niezależnie od różnic m.in. w stanie zdrowia, sprawności, pochodzeniu, wyznaniu są pełnoprawnymi członkami społeczności, a ich różnorodność postrzegana jest jako cenny zasób rozwoju społecznego i cywilizacyjnego. Włączenie to proces, który pomaga pokonywać bariery ograniczające obecność, uczestnictwo i osiągnięcia uczniów”.
Wspieranie uczniów w kształtowaniu kompetencji emocjonalnych i społecznych staje się coraz ważniejsze, o czym świadczą m.in. podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2024/2025, wśród których (pkt 3) znalazł się zapis dotyczący rozwijania u uczniów i wychowanków empatii i wrażliwości na potrzeby innych.
Psycholog wspierający w szkole uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu występuje w bardzo wielu rolach, poczynając od roli diagnosty, bo zdarza się, że pierwsze niepokojące sygnały w funkcjonowaniu dziecka dostrzegane są w przedszkolu czy w szkole. Psycholog uczestniczy w tworzeniu dla ucznia Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego na podstawie dostarczonego do szkoły orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.