Konsekwencje uzależnienia od scrollowania
Jeśli scrollowanie stanie się nawykiem i zacznie oddziaływać na życie codzienne, może to być znak, że zaczyna ono negatywnie wpływać na człowieka. W takiej sytuacji trzeba zrozumieć problem i zacząć mu przeciwdziałać.
POLECAMY
Uzależnienie od scrollowania może mieć wiele skutków ubocznych zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Najbardziej oczywiste może być skrajne zmęczenie, które trudno zignorować. Osoby uzależnione zaczynają coraz szybciej się męczyć, a ich sen może stać się zaburzony. Mają postępujące wady wzroku i problemy z koncentracją. Możliwe jest też pojawienie się nastrojów depresyjnych oraz lęków.
Mogą nasuwać się także pytania: Dlaczego życie u innych jest tak kolorowe, a u mnie pojawia się szarość? Dlaczego inni są szczęśliwi, a ja nie jestem? Dlaczego innym się udaje, a mi nie? Nadmierne scrollowanie wzmacnia w człowieku negatywne wzorce myślowe i odczucia, co prowadzi do pogorszenia się zdrowia psychicznego, a co za tym idzie, funkcjonowania i życia osoby uzależnionej. Ten rodzaj uzależnienia wbrew pozorom nie różni się aż tak bardzo od innych. Równie silnie może wpłynąć na istniejące już choroby i zaburzenia psychiczne. W skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do ataków paniki.
Obserwowanie siebie, szukanie pomocy i tworzenie poprawnych wzorców funkcjonowania będzie wpływało nie tylko na nas (jako rodziców, nauczycieli itd.) lecz także na przyszłe pokolenia, dla których możemy być wzorem do naśladowania. Niestety, modelować można zarówno rzeczy dobre, takie jak np. działania filantropijne, jak i te negatywne, związane np. z zachowaniami agresywnymi.
Case study – studium przypadku
Magdalena jest trzydziestoletnią kobietą, która od kilku lat zmaga się w uzależnieniem od scrollowania w mediach społecznościowych. Mieszka w domu rodzinnym razem z bratem, siostrą, matką i swoją córeczką, która ma obecnie siedem lat. Ma stałą pracę w branży gastronomicznej. Jej rodzeństwo i matka również mają stałe źródła dochodu. Sytuacja finansowa w ich rodzinie jest więc dobra. Kobieta ma dobre relacje z rodziną, jednak nie są one bardzo bliskie. Rzadko zwierza się rodzeństwu i matce. Uważa, że przez sytuację z byłym partnerem wychowanie dziecka spadło na nią. Uważa, że radzi sobie z problemami, surfując po internecie, bo bez tego jej świat jest zbyt szary, aby to przetrwać. Przez całe życie trzymała swoje uczucia tylko dla siebie. W dzieciństwie była dość nieśmiała i niepewna siebie, nie lubiła robić wokół siebie szumu, a cały wolny czas spędzała, czytając podręczniki lub książki fabularne. Skończyła liceum z dobrą średnią i poszła na studia związane z branżą hotelarską, które skończyła, a tuż po tym zaczęła pracę w zawodzie. W międzyczasie zaszła w nieplanowaną ciążę. Nie udało jej się dojść do porozumienia z partnerem, dziecko nawet w metryce ma zapisane, że ojciec jest nieznany.
Dorastając, nie miała zbyt wielu przyjaciół, a gdy przyszła dorosłość, ich liczba jeszcze bardziej zmalała. Gdy Magdalena miała 20 lat, poznała swojego byłego partnera, z którym szybko zamieszkała. Rozstali się jednak po pół roku mieszkania razem. Wróciła wtedy do domu rodzinnego i jeszcze bardziej zamknęła się w sobie. Po tym zdarzeniu Magdalena zaczęła nadmiernie korzystać z telefonu, na początku po to, aby zignorować niewygodne uczucia, z którymi nie mogła sobie sama poradzić. Później jednak używanie mediów społecznościowych i scrollowanie stało się niekontrolowane.
Wpływ uzależnienia na życie codzienne
Po pewnym czasie zaczęło to jej przysparzać coraz więcej problemów. Przestała rozmawiać z przyjaciółmi, którzy jej zostali, rzadko opuszczała swój pokój, a z domu wychodziła tylko na zakupy. Zapominała często o tym, że ma dziecko i trzeba się nim zająć. Po kilku miesiącach zaczęła też mieć problemy z zasypianiem i utrzymaniem snu. Rodzina Magdaleny próbowała rozmawiać z nią o tym, jednak ona za każdym razem zmieniała temat albo urywała konwersację i uciekała do swojego pokoju.
Przyznanie się do uzależnienia
Kobieta żyła w ten sposób przez rok, aż doszła do wniosku, że to, co się z nią dzieje, nie jest dobre. Jej nastrój znacznie się w tym czasie pogorszył, do tego stopnia, że nie miała siły chodzić do pracy. Wtedy postanowiła skorzystać z pomocy i zmienić coś w swoim życiu. Zaczęła od rozmowy z siostrą, z którą była najbliżej ze wszystkich osób z jej rodziny. Wyznała jej, że nie potrafi poradzić sobie z rozstaniem i uczuciami temu towarzyszącymi, a do tego nie umie spędzić chwili bez scrollowania. Kobiety zdecydowały, że najlepiej będzie udać się do specjalisty i skonsultować ten problem.
Magdalena poszła więc na wizytę do psychologa. Dzięki wsparciu siostry nie zrezygnowała tuż przed wejściem do gabinetu, mimo że miała takie myśli. Po tym jednym spotkaniu kobieta zdecydowała się na rozpoczęcie długoterminowej psychoterapii, aby rozwiązać zarówno ten, jak i inne problemy, które napotkała w życiu. Na początku scrollowanie pozwalało Magdalenie uciec od niewygodnych uczuć, ale po pewnym czasie zaczęło negatywnie wpływać na jej relacje i funkcjonowanie. Przysporzyło to kobiecie wielu problemów, z którymi w końcu musiała się zmierzyć. Uzależnienie mocno wpłynęło na jej zdrowie psychiczne, powodując szereg skutków.
Tabela 1. Psychiczne skutki nadmiernego scrollowania w mediach społecznościowych
| SKUTEK | WYJAŚNIENIE |
| Depresja | W przypadku nadmiernego scrollowania w mediach społecznościowych osoba może doświadczać coraz częstszych i bardziej wyraźnych spadków nastroju bez żadnych sytuacji, które mogłyby do nich doprowadzać |
| Lęki | Prócz pogorszenia nastroju mogą zacząć pojawiać się też objawy lękowe, ataki paniki oraz fizyczne objawy odczuwanego niepokoju, takie jak zaciśnięte mięśnie, przyśpieszone bicie serca, nadmierne pocenie się, urywany oddech. Może być to skutek uzależnienia od scrollowania |
| Zmęczenie | Jeśli człowiek za dużo czasu spędza wpatrzony w ekran, w jednej pozycji, może to doprowadzić do zmęczenia oczu, szyi, a nawet całej sylwetki. Im dłuższy czas bez ruchu, tym bardziej zmęczone zaczyna być ciało, tym bardziej mięśnie stają się napięte, co z kolei może zacząć powodować różnorakie bóle |
| Bezsenność | Nadmierne scrollowanie, zwłaszcza przed snem, może znacznie wpłynąć i zaburzyć wzorce snu człowieka. Osoba może odczuwać przez to problemy z zapadnięciem w sen, utrzymaniem go lub budzeniem się |
| Spadek koncentracji i zdolności skupienia uwagi | Częste wpatrywanie się w ekran telefonu i przeglądanie zajmującej, ale bardzo krótkiej treści jedna za drugą, może bardzo mocno wpłynąć na umiejętność koncentracji i skupienia uwagi. Z czasem zdolność skupienia staje się coraz krótsza i dużo łatwiej jest człowiekowi się rozproszyć najmniejszymi rzeczami albo utrzymać koncentrację na czymś, co wymaga jej więcej |
Tabela 2. Oznaki, że scrollowanie stało się uzależnieniem
| OZNAKA | WYJAŚNIENIE |
| Częstsze korzystanie z telefonu | Jeśli zauważysz, że po telefon sięgasz częściej, niż jest to konieczne, i pierwsze, co robisz, to włączasz media społecznościowe i zaczynasz scrollować, może to być oznaką, że coś zaczyna być nie tak. Może do tego dojść też brak umiejętności kontroli czasu, który poświęcasz scrollowaniu i nieumiejętność ograniczenia go |
| Ciągłe myślenie o scrollowaniu | Oznaką, że korzystanie z mediów społecznościowych staje się nadmierne, może być też ciągła potrzeba myślenia o scrollowaniu. Zastanawianie się, kiedy znów będzie można włączyć telefon oraz niemożność przestania i wyrzucenia tych myśli ze swojej głowy |
| Niepokój lub drażliwość w przypadku przymusu ograniczenia korzystania z telefonu | Warto też zwracać uwagę na własne odczucia towarzyszące sytuacjom, w których trzeba spędzać mniej czasu na scrollowaniu, chociażby przez pracę lub rodzinę. Możesz poczuć się niespokojny lub poirytowany. Emocje te mogą utrzymywać się przez dłuższy czas, aż potrzeba włączenia telefonu zostanie zaspokojona |
| Kłamanie na temat korzystania z telefonu | Osoby uzależnione od scrollowania często mają widoczny problem z przyznaniem się zarówno przed innymi, jak i przed samym sobą, ile czasu spędzają, przewijając w mediach społecznościowych |
| Internet jako ucieczka | Oznaką uzależnienia od internetu i scrollowania może być też sytuacja, w której zaczynasz traktować scrollowanie jako ucieczkę. Możesz w ten sposób próbować zdystansować się od niewygodnych uczuć, z którymi nie umiesz sobie poradzić, wydarzeń, o których nie chcesz pamiętać, lub ogólnie od problemów |
| Ryzyko utraty ważnych relacji | Gdy wolisz spędzać czas na scrollowaniu i zaczynasz zaniedbywać ważne dla siebie znajomości, takie jak przyjaźnie, związki romantyczne, członków rodziny, może to być oznaka uzależnienia |
Magdalenę z letargu uzależnienia wyrwała rozmowa z córką, która na prośbę o odłożenie telefonu zareagowała na początku agresją, a później komunikatem, że robi dokładnie to, co matka, tj. siedzi ciągle w telefonie i „olewa cały świat”.
Istotne jest zwrócenie uwagi na to, że istnieje korelacja między uzależnieniem rodziców a uzależnieniem dzieci. Młode osoby, które obserwują zachowania dorosłych, mogą zachowywać się w taki sam sposób. Uzależnienie to nie tylko stosowanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol czy narkotyki. Podobne obserwacje dziecko może mieć wówczas, gdy matka, tak jak w tym przypadku, „siedzi ciągle w telefonie”. Zatem dla dziecka takie zachowanie może być naturalne i może je zamodelować (robić to samo).
Diagnoza: Uzależnienie od scrollowania, depresja
Istnieje wiele oznak, które mogą sygnalizować, że scrollowanie stało się poważnym problemem i zaczęło negatywnie wpływać na twoje życie. Musisz być uważny i w przypadku zaobserwowania u siebie niepokojących objawów przyznać przed sobą i innymi, że masz problem, a następnie poprosić o odpowiednią pomoc.
Magdalena, mama Zuzi, została zaproszona do placówki oświatowej w celu rozmowy na temat niepokojących objawów. Wychowawca zauważył szereg trudności:
- ciągłe mówienie dziecka o telefonie i dostępie do internetu,
- trudności z koncentracją uwagi,
- nerwowe zachowanie,
- trudności w kontaktach z rówieśnikami,
- mówienie o ilości czasu, które dziecko spędza, korzystając z urządzeń elektronicznych.
Wychowawca zaprosił mamę w celu rozmowy o swoich obserwacjach. Zwrócił uwagę na konieczność zauważenia, rozważenia terapii systemowej w celu naprawy funkcjonowania całości.
Problem nie jest tylko w dziecku, albo inaczej, rzadko kiedy jest tylko w dziecku – trudności trzeba szukać w całej strukturze. Terapeuta systemowy to zdecydowanie dobry adres, aby móc pomóc zarówno sobie, jak i dziecku.
Leczenie uzależnienia od scrollowania
Osoba uzależniona długo może nie być świadoma, że to, czego doświadcza, jest problematyczne. Nadmierne scrollowanie jest bowiem bardzo normalizowane w dzisiejszym społeczeństwie. Ludzie podchodzą do tematu w sposób żartobliwy i niepoważny, gdyż nie są świadomi, jak bardzo coś takiego może wpłynąć na ich funkcjonowanie w różnych sferach życia.
Pierwszym krokiem w leczeniu uzależnienia jest więc skierowanie swojej uwagi na to, że coś jest nie tak. Jeśli osoba uzależniona nie jest pewna, co to takiego, warto, aby poruszyła temat z kimś bliskim i przedstawiła mu swoje przemyślenia oraz poprosiła go o opinię. Często taka rozmowa może być przełomem i doprowadzić do skorzystania z profesjonalnej pomocy. Przed udaniem się do specjalisty osoba uzależniona może próbować wprowadzić zmiany w swojej rutynie i działaniach, aby krok po kroku zmniejszyć wpływ uzależnienia. Może to polegać na ograniczeniu patrzenia w ekran telefonu, ustaleniu mniejszej ilości czasu na danych aplikacjach społecznościowych lub wybrania stałych miejsc, w których nie będzie się używać telefonu.
Pierwsze kroki
- Zauważ, że problem istnieje.
- Słuchaj innych, którzy chcą dla Ciebie dobrze.
- Jeśli się złościsz, to dobrze, przemyśl, czy na pewno ten problem Ciebie nie dotyczy.
- Uświadom sobie, że emocje są drogowskazem.
- Zadbaj o swoje zdrowie psychiczne, kontaktując się z psychologiem, psychoterapeutą czy psychiatrą.
- Skorzystaj z pomocy osób z Twojego otoczenia, na pewno jest ktoś, kto ma wiedzę większą od Ciebie – może jest to pedagog szkolny lub lekarz pierwszego kontaktu.
- Nie wstydź się!
- W przypadku uzależnienia czy odczuwania trudności natury psychicznej konieczne jest działanie. To „samo się nie zrobi”, „samo nie przejdzie”.
- Zauważ, że brak reakcji na różnego rodzaju trudności będzie sprzyjał rozwojowi negatywnych aspektów. Dobrze jest je niwelować.
Wizyta u psychologa lub psychoterapeuty może być kluczowa
Jeśli jednak uzależnienie okaże się zbyt silne, a wyżej opisane sposoby nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, warto pomyśleć nad udaniem się do psychologa lub psychoterapeuty. Sięgnięcie po wykwalifikowaną pomoc może pomóc Ci poradzić sobie z objawami uzależnienia. Może więc pomóc kontrolować nawyk automatycznego włączania telefonu w każdej wolnej chwili, ciągłego myślenia o scrollowaniu czy uczucia niepokoju i drażliwości.
Jednakże jedna wizyta u specjalisty nie sprawi, że uzależnienie i jego objawy od razu znikną. Aby sytuacja uległa polepszeniu, ważne jest uczęszczanie na, najczęściej cotygodniowe, wizyty u psychoterapeuty specjalizującego się w tej konkretnej dziedzinie i praktyczne zastosowanie rad, które się od niego otrzymuje. Zaangażowanie i silna wola mogą znacznie ułatwić cały proces leczenia i przeciwdziałać nawrotom uzależnienia w przyszłości.
Jak jeszcze można otrzymać wsparcie?
Zarówno sposoby na samopomoc, jak i pomoc profesjonalna mogą okazać się niewystarczające w procesie leczenia uzależnienia od scrollowania. Człowiek może też po prostu czuć, że potrzebuje czegoś innego, co mogłoby wesprzeć go w ciężkich dla niego zmaganiach. W takim przypadku dobrym pomysłem może okazać się kontakt z osobami, które mają podobne doświadczenia. Znaleźć coś takiego można np. w grupach wsparcia poświęconych danemu problemowi. Często podzielenie się swoją historią z osobami, które rozumieją i nie oceniają, potrafi być bardzo pomocne. Innym sposobem może być też poproszenie bliskiej osoby, aby wsparła we wprowadzeniu zmian w sposobie życia osoby uzależnionej. Każdy rodzaj wsparcia jest ważny i pomocny, a im więcej się go otrzyma, tym lepiej.
Poszukanie grupy wsparcia jest doskonałym pomysłem. Warto się dowiedzieć, czy takie spotkania odbywają się w Twoim mieście. Tu nie można się wstydzić. Dzięki takim spotkaniom można zmienić percepcję swojego patrzenia na świat.
Podsumowanie
Uzależnienie od scrollowania w mediach społecznościowych to poważny problem rozwijającego się społeczeństwa. W wielu przypadkach taki rodzaj uzależnienia nie jest zauważany, ani tym bardziej traktowany poważnie, co może przynieść wiele negatywnych skutków. Jeśli osoba doświadcza oznak uzależnienia, uświadomienie sobie tego jest pierwszym krokiem w polepszeniu swojej sytuacji. Istnieje wiele sposobów na pomoc osobie z tym problemem. Podzielenie się swoimi odczuciami i przemyśleniami z zaufaną osobą może zmotywować do skorzystania z profesjonalnej pomocy psychologa lub psychoterapeuty oraz szukania wsparcia u bliskich i osób, które przechodzą przez coś podobnego. Zignorowanie uzależnienia od scrollowania może znacznie pogorszyć zdrowie psychiczne człowieka i zaszkodzić jego funkcjonowaniu, relacjom, a nawet pracy.
Istotna jest także profilaktyka prowadzona w szkole – zarówno dla dzieci, jak i rodziców. Jeśli to możliwe, dobrze jest organizować pogadanki o uzależnieniu od telefonu, internetu, a także uzależnieniu od scrollowania. Może taki apel, pogadanka, rozmowa obudzą część rodziców i będą szukać przyczyn problemów nie tylko w dzieciach, ale też w sobie.
Jeśli nasza pomoc okaże się nieadekwatna, warto też na korytarzu czy w innych miejscach w szkole powiesić plakaty z dostępnymi numerami pomocowymi, które mogą uratować życie.
Bibliografia:
https://www.smarmore-rehab-clinic.com/addiction-resources/12-ways-to-overcome-your-mindless-scrolling-habit/#signs-you-might-have-an-internet-addiction
https://unplugged.rest/blog/why-scrolling-is-so-addictive-7-tips
https://psychomedic.pl/uzaleznienie-od-telefonu-jak-sobie-radzic/
https://platformakobiet.org/ciagle-scrollowanie-niszczy-nasze-zdrowie/
