Lęk towarzyszy człowiekowi od pierwszych do ostatnich dni życia. W okresie niemowlęcym dziecko lęka się niespodziewanych, intensywnych bodźców zmysłowych (hałas, mocne światło), następnie źródłem niepokoju jest oddzielenie od opiekuna.
Po 2. roku życia maluch odczuwa lęk związany z rozwijającym się myśleniem wyobrażeniowym (twory fantazji – potwory oraz ciemność). W wieku przedszkolnym lękami związanymi z naturalnym etapem rozwojowym najczęściej są lęki przed katastrofami naturalnymi, lęk przed ciemnością. W okresie szkoły podstawowej lękiem adaptacyjnym może być rywalizacja i porównywanie się z rówieśnikami, osiągnięcia sportowe, szkolne. U adolescentów przeważa lęk związany z wykluczeniem z grupy rówieśniczej.
POLECAMY
Kiedy lęk staje się patologiczny?
Czasami lęk jest „oszustem”, sprawia, że zagrożenie wydaje się realne, choć tak naprawdę nie ma zagrożenia. U około 20% dzieci i młodzieży lęk staje się patologiczny. Taki lęk jest nieproporcjonalnie nasilony w stosunku do okoliczności (dziecko odczuwa paraliżujący lęk w szkolnej bibliotece), jest wywoływany przez niezagrażający czynnik (dziecko odczuwa lęk podczas jazdy autem), trwa, nawet jeśli ustanie czynnik wywołujący (po zobaczeniu małego pająka w łazience dziecko nie wchodzi tam samo przez kilka dni), uniemożliwia osobie prawidłowe funkcjonowanie (dziecko nie jest w stanie wejść do sklepu), występują objawy somatyczne (duszność, zawroty głowy, ból brzucha itp.). Mówi się wtedy o zaburzeniach lękowych. Największe rozpowszechnienie tego zaburzenia występuje w grupie dzieci w wieku od 7 do 11 lat. Początek trudności może być obserwowany między 2. a 5. rokiem życia, a apogeum przejawów lęku przypada na 7. rok życia (co często jest łączone z pójściem do klasy I szkoły podstawowej). Część niepokojów dziecięcych uznawana jest za naturalny etap rozwojowy. Zdarza się, że konkretne zaburzenia rozpoznawane są po długim czasie. Dziecko z objawami somatycznymi (np. biegunka czy wymioty) trafia do pediatry, który, po wykluczeniu przyczyn fizjologicznych takiego stanu, kieruje rodzinę do psychologa i/lub psychiatry. Trudności z adaptacją w szkole (o dużym nasileniu) są tłumaczone przez nauczycieli i rodziców jako np. tymczasowa nieśmiałość. Wszystko to sprawia, że prawidłowe rozpoznanie odsuwa się w czasie nawet o kilka miesięcy.
Rodzaje i objawy zaburzeń lękowych
Wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów zaburzeń lęków diagnozowanych u dzieci i młodzieży. Spośród nich można wymienić m.in.:
Lęk separacyjny
Jest fizjologicznym zjawiskiem do 3. roku życia i powinien stopniowo zaniknąć do 5. roku życia. Lęk separacyjny jako zaburzenie występuje u ok. 3–5% dzieci i młodzieży, słabnie wraz z wiekiem i częściej cierpią na niego dziewczynki. Dziecko odczuwa nieproporcjonalnie duży...
