Wprowadzenie nowej klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych wywołuje wiele obaw związanych z nazewnictwem i kryteriami diagnostycznymi chorób i zaburzeń. Czas na wprowadzenie do użytku klinicznego ICD-11 to pięć lat. Polskie Ministerstwo Zdrowia zapowiada, że może to nastąpić już w czerwcu 2023 r. Co może zmienić się po wdrożeniu nowej klasyfikacji?
Autor: Anna Krawczyk
Psycholog, specjalizacja psychologia sądowa i penitencjarna oraz psychologia zdrowia i niepełnosprawności. Ukończyła szkołę podyplomową w zakresie Stosowanej Analizy Zachowania w pracy z dziećmi i młodzieżą z zaburzeniami zachowania na warszawskiej SWPS. Jej kompetencje to: diagnoza przesiewowa zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży, rozwijanie zachowań deficytowych, redukowanie zachowań niepożądanych, a także generalizacja i utrzymanie w czasie efektów terapii; podnoszenie kompetencji wychowawczych rodziców/opiekunów; programy wzmacniania rodziny; programy indywidualne dopasowane do konkretnych sytuacji w danej rodzinie. Profilaktyka i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, także profilaktyka krzywdzenia dzieci, profilaktyka uzależnień u dzieci i młodzieży. Swoją pracę poddaje regularnej superwizji
Przez wiele lat uważano, że siłę dziecka, a także jego odporność na stres determinuje genetyka. Dziś wiadomo już, że decydującą rolę w rozwoju układu nerwowego odgrywa otoczenie, środowisko, w jakim człowiek dorasta. Jako dorośli mamy bardzo silny wpływ na zdrowy i harmonijny rozwój dzieci. Możemy od najmłodszych lat wspierać je w rozpoznawaniu emocji u siebie i innych, w regulacji napięć, wyciszaniu się i ogólnie pojętym radzeniu sobie ze stresem. Przydatne do tego są techniki mindfulness.
Kontakty dziecka z rówieśnikami na przestrzeni lat ulegają wielu zmianom. Mniej więcej od rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej wzrasta emocjonalne i społeczne znaczenie kontaktów z kolegami i koleżankami z klasy. Wraz z wiekiem rośnie świadomość społeczna, relacje stają się trwalsze, bliższe, spójniejsze. U dzieci, które zostały w bardzo młodym wieku odrzucone przez rówieśników, mogą wystąpić zaburzenia przystosowania społecznego. Takie dzieci w przyszłości częściej przerywają edukację oraz sięgają po substancje psychoaktywne. Mogą pojawić się też zachowania agresywne. Jak zawczasu zapobiegać negatywnym skutkom wykluczenia ucznia?
Stres i niepokój odczuwa każdy z nas. Przeżywamy te odczucia na różne sposoby, wywołują je również rozmaite zdarzenia. Ludzie sami nadają znaczenie wydarzeniom lub internalizują znaczenie nadane przez kogoś innego, znaczącego. Nie zawsze jest oczywiste, że to, co odczuwamy, to właśnie stres czy niepokój. Tymczasem nierozpoznany w odpowiednim czasie stres może mieć ogromny wpływ na umysł, ciało i zachowanie konkretnej osoby. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci czy nastolatków narażonych na wyjątkowo trudne sytuacje życiowe. Jakie są wspólne znaki ostrzegawcze i objawy kryzysu psychologicznego, na które powinien zwrócić uwagę pedagog czy wychowawca?
Nauczyciele wychowawcy oraz pedagodzy i psychologowie szkolni w swojej pracy nieustannie spotykają się z dziećmi lub młodzieżą potrzebującymi wsparcia, dodatkowej pomocy, większej niż inni uwagi w obszarze edukacyjnym, ale również wychowawczym czy osobistym. W relacji z uczniem, choćby najbardziej przyjaznej i wspierającej, muszą jednak pozostać dorosłymi, a nie zmieniać się w kumpla. Zdrowy dystans jest potrzebny wszystkim uczestnikom relacji. W jaki sposób nauczyć się trudnej, ale koniecznej sztuki wyznaczania i utrzymania granicy?
Lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym, który zwraca uwagę na potencjalne niebezpieczeństwo i mobilizuje do poradzenia sobie z nim. Przykładowo, gdy ktoś widzi rozpędzony samochód jadący w jego kierunku, odczuwa lęk i chowa się w bramie, dzięki czemu unika potencjalnego zderzenia. Taki lęk pełni funkcję przystosowawczą – pomaga optymalnie rozwiązać problemy. Co jednak, kiedy przeradza się w stan patologiczny?
Przedstawiam Państwu opisy dwóch przypadków z własnej praktyki zawodowej, by na konkrecie pokazać, jakie zachowania czy stany mogą stanowić wskazówki do rozpoznania kryzysu psychologicznego u ucznia. Dane bohaterów każdego case study zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację konkretnych osób.
Od kilku lat można zaobserwować u dzieci i młodzieży wzrost częstości występowania obniżonego nastroju, smutku, napięcia i przeciążenia oraz różnego rodzaju trudności psychicznych. Statystyki jednoznacznie wskazują m.in. na zwiększenie liczby prób samobójczych wśród młodych ludzi. Rodzina, a także szkoła, odgrywają znaczną rolę w wykształceniu się u dzieci i młodzieży mechanizmów radzenia sobie ze zbliżającym się kryzysem (wzorce mówiące o tym, jak działać w różnych sytuacjach), które potem towarzyszą im przez całe życie. Rodzina i szkoła to także przestrzenie, w których najszybciej można zauważyć symptomy nadchodzącego kryzysu i wesprzeć młodego człowieka w radzeniu sobie z trudną sytuacją.