Zajęcia wyrównawcze w edukacji wczesnoszkolnej

Przede wszystkim dziecko musi osiągnąć dojrzałość szkolną. Poza tym powinno z domu wynieść pewne podstawy: zasób słownictwa, wiedzy ogólnej oraz znajomość norm społecznych koniecznych do właściwego funkcjonowania w grupie. Kolejny warunek to zdolność do odraczania realizacji własnych potrzeb i zwracania uwagi na potrzeby innych. Wszystkie te czynniki nie zawsze są spełnione u dziecka rozpoczynającego edukację szkolną. Nauczyciel może w takim wypadku udzielić pomocy dziecku i rodzicom m.in. poprzez organizowanie zajęć wyrównawczych. 

Zajęcia wyrównawcze to forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej, która odbywa się na terenie szkoły. Powinny być nimi objęte dzieci, które nie spełniają warunków, stanowiących podstawę osiągnięcia sukcesu szkolnego. Ważne jest zaangażowanie rodziców w proces wyrównywania szans edukacyjnych ich dzieci, gdyż tylko wspólne działanie domu i szkoły, realizowanie takich samych celów i zadań sprawi, że zostaną one osiągnięte. Rodzic musi znać cel zajęć i zadania, jakie będą realizowane, oraz rozumieć ich zasadność, zgadzać się z nimi i współdziałać z nauczycielem. Dziecko również musi znać cel zajęć i chcieć brać w nich udział.

Jego aktywność sprawi, że więcej skorzysta z zajęć i szybciej osiągnie pożądane efekty.

Zadaniem nauczyciela jest zdiagnozowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych, które można zminimalizować lub zlikwidować dzięki zajęciom wyrównawczym i im przeciwdziałać. Na pedagogu ciąży wielka odpowiedzialność, musi więc posiadać szeroką wiedzę i umieć wnikliwie obserwować dzieci, aby zrealizować to powierzone sobie zadania. 

Najczęściej występujące u dzieci objawy, które powinny nas zaniepokoić, to:

• nadmierne nachylanie się nad książką, zeszytem,
• mrużenie oczu,
• nierozpoznawanie i mylenie liter i cyfr,
• pomijanie przy czytaniu znaków diakrytycznych, liter, wyrazów, linijek tekstu,
• pomijanie przy liczeniu znaków matematycznych, cyfr, przykładów, przestawianie cyfr w liczbach, 
• problemy przy wyszukiwaniu podobieństw i różnic na obrazkach,
• nierozróżnianie głosek w nagłosie i wygłosie,
• problemy z dzieleniem wyrazów na sylaby,
• problemy z odczytywaniem sylab,
• problemy ze składaniem wyrazów z sylab,
• odczuwanie dyskomfortu podczas przerw,
• zatykanie uszu przy głośniejszych dźwiękach,
• prośby o powtórzenie zadanego pytania, polecenia,
• porzucanie pracy,
• rozpoczynanie innych zadań przed dokończeniem poprzednich,
• odrywanie się od wykonywanych zadań,
• niekontrolowane, nadmierne reagowanie na każdy pojawiający się bodziec,
• nieprawidłowe ułożenie ciała podczas pracy,
• nadmierna męczliwość podczas przebywania w jednej pozycji,
• ciągłe wiercenie się, wstawanie, zmiany pozycji, miejsca,
• zbyt mocne lub zbyt słabe trzymanie narzędzia pisarskiego,
• zbyt mocne lub zbyt słabe kolorowanie,
• wychodzenie poza linie lub niedochodzenie do linii,
• potykanie się, uderzanie o stałe elementy wnętrza (przypadkowe lub celowe),
• ciągłe potrącanie, wpadanie na inne osoby (przypadkowe lub celowe),
• brak wiary we własne siły,
• odmawianie podjęcia wysiłku,
• całkowita rezygnacja z działania przy nawet najmniejszym napotkanym problemie,
• rozpraszanie się z byle powodu,
• przekonanie o własnej wspaniałości lub o własnej niedoskonałości,
• niepodejmowanie działań z powodu niedostrzegania ich zasadności,
• komunikowanie braku potrzeby opanowania wiadomości i umiejętności,
• niemożność porozumienia się,
• nieznajomość podstawowych zasad funkcjonowania i koegzystowania z innymi,
• przerywanie innym,
• domaganie się wyłączności uwagi,
• szukanie powodów do bycia w centrum uwagi,
• nieokazywanie problemów,
• nadmierna wylewność i szczerość,
• niemówienie niczego o sobie.

Najczęstsze przyczyny niepowodzeń szkolnych to zaburzenia: widzenia, słyszenia, analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej, słuchu fonematycznego, nadwrażliwość wzrokowa i słuchowa, problemy z pamięcią, koncentracją, zaburzenia w obrębie motoryki dużej, nadmierne lub zbyt niskie napięcie mięśniowe, dyspraksja, zaburzenia propriocepcji, niski poziom sprawności manualnej, brak motywacji do nauki, ubogi słownik bierny i czynny, zbyt mała wiedza o otaczającym nas świecie, nieznajomość i/lub niestosowanie się do zasad i norm, nadruchliwość, nadmierna reaktywność na bodźce, zaniżona lub zawyżona samoocena, nadmierna ekstrawertyczność lub introwertyczność.

Możliwe działania naprawcze

Obserwując niepokojące objawy, nauczyciel ma obowiązek poinformować o nich rodzica i wspólnie z nim zastanowić się, jakie działania należy podjąć, aby pomóc dziecku. Przede wszystkim należy wykluczyć lub potwierdzić zaburzenia zdrowotne w diagnostyce specjalistycznej. To po stronie rodzica leży udanie się z dzieckiem na konsultację do specjalisty: okulistyczną, laryngologiczną, ortoptyczną, neurologiczną, ortopedyczną, logopedyczną, psychologiczną – o ile w rozmowie z nauczycielem okaże się, że taka konsultacja jest potrzebna i zasadna. Ani rodzic, ani nauczyciel nie są w stanie samodzielnie stwierdzić, czy dany problem nie ma podłoża medycznego, wymagającego leczenia. Gdy nauczyciel i rodzic stworzą wspólnie pełny obraz funkcjonowania dziecka – w domu i w szkole, mogą określić skalę problemu, częstotliwość występowania objawów i ocenić, czy konsultacja lekarska jest zasadna. 

Jeśli rodzic pójdzie z dzieckiem do specjalisty, powinien poinformować wychowawcę jak najdokładniej o diagnozie, gdyż pozwoli to ustalić najlepszą drogę odd...