Wyrażanie siebie

Dzieci i młodzież, podobnie zresztą jak dorośli, chcą być dostrzegane i doceniane jako indywidualna, wyróżniająca się czymś i wartościowa jednostka ludzka. Chcą także być dobrze widziane w grupie, na której im zależy, i zapewnić sobie do niej przynależność. Te dwie przeciwstawne tendencje – indywidualności i przynależności – są całkowicie naturalne i ścierają się na polu psychiki każdego z nas, co może prowadzić do różnych rozwiązań. U jednych dominuje postawa buntu, u innych – uległości czy podporządkowania.

Elastyczność to większa szansa na sukces

Są jednak i tacy, którzy potrafią w miarę elastycznie i trafnie dopasować swoje zachowanie do potrzeb sytuacji – zbuntować się, ale i podporządkować czy współpracować, kiedy uznają to za słuszne. Ta bardzo adaptacyjna i pożądana postawa jest celem niełatwym do osiągnięcia i wcale nieczęstym zjawiskiem. Zwłaszcza u nastolatków, które często mają naturalne tendencje do zachowań skrajnych. Warto jednak w swoich oddziaływaniach wychowawczych starać się dążyć do tego, by rozwijać u podopiecznych taką właśnie postawę. Umiejętność elastycznego dopasowania się do wymogów sytuacji jest bowiem jedną ze szczególnie cennych i przydatnych życiowych kompetencji. Zwiększa nasze szanse na to, byśmy podejmowali słuszne decyzje i postępowali właściwie również wtedy, kiedy nie jest to łatwe czy oczywiste.
Umiejętność ta wymaga jednak solidnych podstaw. Przede wszystkim autorefleksji nad własnym postępowaniem i wartościami, ale też rozumienia zasady przyczyny i skutku, czyli zdolności do trafnej analizy sytuacji (trudno bez tego dobrać adekwatny sposób reagowania). Poza tym potrzeba tu odpowiedniej dozy wiary w siebie, jak również zaufania do innych – by potrafić się „postawić”, wyłamać z grupy, ale też być w stanie dostosować się do niej i współpracować, kiedy trzeba. Zdolna do tego jednostka powinna więc dysponować szacunkiem i zaufaniem wobec zarówno siebie, jak i innych, ale jednocześnie być świadoma tego, że i ona, i inni czasem mogą się mylić czy też nie zawsze musi/muszą grać pierwsze skrzypce. Że czasem lepiej jest odpuścić, a czasem upierać się przy swoim.

• Postawa nonkonformistyczna, czyli będąca w opozycji do większości, jest bardzo cenna, kiedy np. uważamy, że grupa postępuje niewłaściwie lub ryzykownie. Jej wartościowym przejawem jest w wielu sytuacjach także podejmowanie aktywnego działania, kiedy inni rezygnują. Nonkonformizm może też wyrażać się w nieszablonowym stroju, upodobaniach czy zachowaniu. I wówczas jest całkowicie w porządku tak długo, jak nikogo nie krzywdzi lub...