Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży a zaburzenia z deficytem uwagi i nadaktywnością

Nieuwaga występująca w ADHD rozumiana jest tu jako wtórna w stosunku do objawów związanych z nadruchliwością i impulsywnością. Hipoteza zakłada, że dzieci prezentujące nasilone trudności z kontrolą impulsów i nadruchliwością w wieku przedszkolnym, mogą rozwinąć ODD we wczesnym dzieciństwie, a następnie zaburzenia zachowania w okresie młodzieńczym i wreszcie antyspołeczne zaburzenia osobowości w okresie wczesnej dorosłości. Rozwój w kierunku zaburzeń eksternalizacyjnych zależny jest jednak od wpływu określonych środowiskowych czynników ryzyka (na podst. R. Gomez i wsp., 2022). Natomiast przegląd literatury dotyczącej neuroobrazowania struktury mózgu sugeruje, że istnieją różnice w patofizjologii ADHD i zaburzeń zachowania (Rubia, 2011). 

Umiejscowienie w klasyfikacjach ADHD oraz ODD I CD

Zarówno ADHD, jak i ODD wraz z CD w różnych klasyfikacjach występują razem lub oddzielnie. W obowiązującej Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 zarówno ADHD, jak i ODD i CD mieszczą się w kategorii „Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym” (F90–F98). Kategoria ta obejmuje:

Tabela 1. „Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym” (F90–F98)

1. Zaburzenia hiperkinetyczne

• zaburzenia aktywności i uwagi, 
• hiperkinetyczne zaburzenia zachowania, 
• inne zaburzenia hiperkinetyczne, 
• zaburzenia hiperkinetyczne nieokreślone

2. Zaburzenia zachowania

• zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego, 
• zaburzenia z nieprawidłowym procesem socjalizacji,
• zaburzenia z prawidłowym procesem socjalizacji, 
• zaburzenia opozycyjno-buntownicze, 
• zaburzenia zachowania nieokreślone, 
• inne zaburzenia zachowania

3. Mieszane zaburzenia zachowania i emocji

• depresyjne zaburzenia zachowania, 
• inne mieszane zaburzenia zachowania i emocji, 
• mieszane zaburzenia zachowania i emocji nieokreślone
   

Według klasyfikacji DSM-5, zaburzenia aktywności i uwagi (ADHD) mieszczą się w kategorii „Zaburzenia neurorozwojowe”, natomiast ODD i CD umieszczono w rozdziale „Zaburzenia dezorganizujące kontroli impulsów i zachowania”. Kategoria ta obejmuje oprócz ODD i CD, okresowe zaburzenia eksplozywne (Interminent Explosive Disorder, IED).

Na potrzeby niniejszego artykułu będzie omówiona diagnostyka zgodna z wytycznymi klasyfikacji DSM-5, ponieważ jest ona kompatybilna z najnowszą Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11, która niebawem będzie obowiązywała w Polsce. W tej klasyfikacji, podobnie jak w DSM-5, zaburzenia z deficytem uwagi i nadaktywnością umieszczono w kategorii zaburzeń neurorozwojowych pod hasłem zaburzenia nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, ale zaproponowane opisy objawów będą miały charakter bardziej funkcjonalny. Jeżeli natomiast chodzi o ODD i CD, to w ICD-11 umieszczono je w kategorii „Zachowania niszczycielskie i zaburzenia aspołeczne” (Wolfang Gaebel, 2017) (patrz tabela 2.). 

ADHD a inne czynniki predysponujące do wystąpienia zaburzeń zachowania

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ADHD) jest zaburzeniem neurorozwojowym, którego objawy pojawiają się w okresie dzieciństwa, a większość dzieci będzie miała objawy w okresie dorastania i...