Dołącz do czytelników
Brak wyników

Pracownia pedagogiczna

28 sierpnia 2018

NR 94 (Grudzień 2017)

Metoda Wspólnej Sprawy, czyli jak reagować w sytuacji przemocy

Aleksandra Kubala-Kulpińska

0 413

Przemoc jest problemem odwiecznie występującym w szkole. Każdy pedagog szuka skutecznego rozwiązania, które pozwoliłoby podjąć konstruktywne działania, będące odpowiedzią na tego typu sytuacje. Analizując literaturę przedmiotu, można poznać różnorodne sposoby, strategie podejmowane przez szkołę w ramach wyeliminowania problemu. Warto przytoczyć trzy podejścia do sposobów radzenia sobie z przemocą opisane przez Kena Rigby.

Tab. 1. Trzy podejścia do sposobów radzenia sobie z przemocą opisane przez Kena Rigby*

Nazwa strategii i krótka charakterystyka Zalety Wady
Podejście moralistyczne – zakłada, że należy wielokrotnie zapoznawać uczniów z wartościami, jakie wyznaje szkoła. Ważne jest, aby uświadomić uczniom, że szkoła jest zdecydowanie przeciwna aktom przemocy. Zgodnie z tym podejściem w konsekwencji podejmowanych działań (uświadamiania i powtarzania) częstotliwość występowania zjawiska przemocy powinna znacznie się zmniejszyć
  • Stanowi podstawę, na której mogą być prowadzone inne działania zmierzające do zapobiegania agresji i przemocy w szkole.
  • Jasno określa normy i wartości aprobowane przez szkołę
  • Opiera się głównie na apelowaniu do uczniów o sens moralnych racji.
  • Zrozumienie uzasadnień wartości moralnych może wymagać dużo czasu.
  • Wymaga kierowania się wyznaczonymi normami i wartościami przez wszystkich pracowników szkoły i posiadania przez nich autorytetu
Podejście humanistyczne – K. Rigby
definiuje to podejście jako oparte na szczerym pragnieniu nauczyciela zrozumienia osoby, która używa przemocy wobec innych, nie jako członka pewnej kategorii, notorycznego agresora, winnego, dla którego jest to standardowe zachowanie. Podejście takie wymaga słuchania (powstrzymywania się od wygłaszania kazań i odwoływania się do podejścia legalistycznego) oraz budowania autentycznej dwustronnej komunikacji jako niezbędnego warunku i zasadniczego elementu powodującego zmianę, nie tylko w zachowaniu agresora, ale także w sposobie jego myślenia i uczuciach
  • Traktowanie agresora jako osoby, do której ma się pełny szacunek niezależnie od stosowanej przez niego przemocy wobec innych osób.
  • Często prowadzi do nawiązania współpracy z agresorem, co może wyzwalać pożądane zmiany w jego zachowaniu.
  • Może doprowadzić do trwałego rozwiązania problemu, którego podstawą jest podjęcie przez agresora starań zmiany własnego zachowania.
  • Metoda ta nie jest oparta na strachu przed karami, w związku z czym agresorzy w mniejszym stopniu uciekają przed współpracą
  • Zmiana zachowania jest często bardzo trudna i niepewna, szczególnie w sytuacjach, kiedy agresor nie jest zbyt chętny do współpracy.
  • Jest czasochłonna i często nie przynosi natychmiastowych efektów.
  • Niektórzy agresorzy są doskonałymi manipulatorami i mogą mieć trudności z przystąpieniem do szczerej i otwartej rozmowy, szczególnie kiedy obawiają się kary. 
  • Podejście to bywa traktowane jako miękkie stanowisko wobec przemocy, które może nie zyskać aprobaty niektórych nauczycieli i wielu rodziców, szczególnie tych, których dzieci są ofiarami
Podejście legalistyczne jako podstawowy sposób ograniczania zachowań agresywnych; wprowadza się reguły i zasady oraz sankcje za brak ich przestrzegania
  • Podjęcie tego typu działań w wielu przypadkach może być stosunkowo szybkie. W sytuacji gdy nauczyciel jest świadkiem zachowania agresywnego ucznia, wymierzenie sankcji nie wymaga konsultacji.
  • W ten sposób wysłany jest jasny komunikat do uczniów – jakie zachowania między uczniami są akceptowane, a jakie nie.
  • Stopniowalność surowości kar związana jest z rodzajem wykroczenia, może powodować, że utrzymane pozostaje uczucie sprawiedliwości.
  • Posługiwanie się sankcjami jako konsekwencjami stosowania przemocy może być narzędziem aktywnego włączenia zarówno agresorów, jak i pozostałych uczniów do rozważania i oceny tego typu sytuacji. W ten sposób wyznaczona sankcja może być bardziej akceptowana niż taka, która jest oparta wyłącznie na uznaniu nauczyciela
  • Do zastosowania kary konieczne jest precyzyjne ustalenie faktów. W niektórych przypadkach udowodnienie komuś winy może być bardzo czasochłonne i frustrujące. Nauczyciele wówczas bywają postrzegani przez uczniów jako prokuratorzy lub sędziowie, co może powodować powstanie dystansu i nieufności w ich wzajemnych relacjach.
  • Kary mogą spowodować podejmowanie przez agresorów działań znacznie bardziej agresywnych lub nawet dewiacyjnych, zmierzających do zastraszenia ofiar zdarzenia.
  • Efektywność tego podejścia w dużym stopniu zależy od sposobu, w jaki uczniowie postrzegają skuteczność kontrolowania przez dorosłych ich zachowań i ryzyka związanego z prawdopodobieństwem wykrycia stosowania przez nich przemocy wobec innych.
  • Ustalenie odpowiedniej kary w stosunku do wykroczenia oraz tego, co uczeń postrzega jako karzące. Co dla jednych jest stosowną karą, dla innych może być zbyt małą sankcją lub niewspółmiernie dużą, przez co kara nie przynosi oczekiwanego skutku.
  • Rzadko prowadzi do długotrwałego rozwiązania problemu, którego efektem jest autentyczne pogodzenie się sprawcy i ofiary

 

Podejście humanistyczne – mimo że wymaga ogromnego zaangażowania, konsekwencji i rozważnego działania – naprawdę może przynosić pozytywne rezultaty. Warto jednak pamiętać, że stosuje się je w pracy z uczniami starszymi, powyżej 9. roku życia. Przykładem takiego podejścia jest metoda wspólnej sprawy (The Method of Shared Concern), której twórcą jest Anatol Pikas, szwedzki psycholog z Uniwersytetu w Uppsali. Metodę uaktualnił i rozbudował na początku XXI w. Ken Rigby, australijski psycholog. Celem tej metody jest wdrożenie reguł zachowania się uczniów w szkole, które zapewnią funkcjonowanie bez używania przemocy. Warto jednak podkreślić, że celem metody nie jest dążenie do ustanawiania przyjacielskich relacji oraz nadmierne skupianie się na dochodzeniu etapów i szczegółów stosowania przemocy. 

Na czym polega praca zgodnie z metodą wspólnej sprawy?

Metodę wykorzystujemy w momencie ujawnienia stosowania przemocy. Na wstępnym etapie należy rozpoznać sytuację poprzez prowadzenie rozmów z pracownikami szkoły, w celu potwierdzenia zaistniałej sytuacji. 

1

Poziom pierwszy to rozmowy indywidualne ze wszystkimi uczniami zaangażowanymi w sprawę. Proponowany czas trwania wynosi 7 do 10 minut na każdego ucznia. Warto zaplanować przebieg rozmów na jedną godzinę lekcyjną. Jeżeli jest to niemożliwe z uwagi na liczebność uczniów, należy tak zorganizować spotkania, aby uczniowie mieli jak najmniej okazji do wzajemnych rozmów w trakcie przerw. Rozmowy rozpocznij od osoby, która Twoim zdaniem ma najsilniejszą pozycję w grupie. Pamiętaj, że pierwsze spotkanie jest przetarciem szlaków i to od jego przebiegu będzie zależało, z jakim nastawieniem przyjdą kolejni uczniowie, dlatego postaraj się, aby pierwsza i każda kolejna rozmowa przebiegały w atmosferze zrozumienia, zaufania, z całkowitym wyeliminowaniem postawy obwiniającej. Kończąc każdą rozmowę, uzyskaj zgodę ucznia (zaró...

Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 10 wydań magazynu "Głos Pedagogiczny"
  • Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
  • Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
  • ...i wiele więcej!
Sprawdź

Przypisy