Jak wspierać swoją samoocenę?

Osoba, która ma wysoką (ale nie za wysoką) i stabilną samoocenę, a przy tym potrafi sama docenić swoje zalety, dokonania czy wysiłki, jest dużo mniej narażona na psychiczne kryzysy. Nie czyni jej to całkowicie odporną, jednak znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnych czy lękowych, a gdyby jednak one wystąpiły – ułatwia powrót do zdrowia. Ktoś taki może też lepiej radzić sobie w kryzysowych sytuacjach i być bardziej wytrwały w obliczu wyzwań i przeciwności losu. Sytuacja z osobą o niskiej czy niestabilnej samoocenie jest dokładnie odwrotna.

Znaczenie samooceny

Nasza samoocena może być wysoka (dobra) lub niska (zła), może być stabilna lub chwiejna, może być wreszcie adekwatna lub nieadekwatna. Przyjrzyjmy się kolejno, co każda z tych ewentualności oznacza i jakie mogą być ich konsekwencje.

1. Niska (negatywna) samoocena – oznacza, że dana osoba ma niskie mniemanie o sobie i swojej wartości, dostrzega w sobie więcej wad niż zalet i prognozuje raczej, że poniesie porażkę, niż odniesie sukces. Jej konsekwencjami mogą być: brak wiary w swoje możliwości i unikanie podejmowania wyzwań (zakładanie z góry „i tak mi się nie uda, nie ma sensu próbować”), wycofywanie się z kontaktów społecznych („i tak mnie nie polubią”), gorsze wyniki w nauce (na zasadzie samospełniającej się przepowiedni), większe ryzyko zaburzeń emocjonalnych i psychicznych (np. depresji, zaburzeń lękowych czy jedzenia), gorsze funkcjonowanie i radzenie sobie w obliczu sytuacji trudnych i bolesnych doświadczeń – osoba taka jest bardziej skłonna obwiniać się, nawet jeśli nie ponosi żadnej odpowiedzialności (np. dziecko doznające przemocy rówieśniczej nie wini oprawców, tylko dochodzi do wniosku, że jest „wadliwe”, a oprawcy to widzą i za to je „karzą”).
2. Wysoka (pozytywna) samoocena – oznacza wysokie mniemanie o sobie i poczucie własnej wartości, dostrzeganie i docenianie swoich zalet oraz wiarę w możliwość odniesienia sukcesu. Jej konsekwencją jest zwykle lepsze samopoczucie psychiczne – ważny czynnik chroniący przed zaburzeniami i kryzysami emocjonalnymi, w...