Klasowy kozioł ofiarny – jak reagować, jeśli widzimy taką sytuację w swojej klasie?

Zjawisko kozła ofiarnego to coś więcej niż „zwykła” przemoc – wspólna nagonka na jedną osobę integruje grupę (w myśl zasady, że wspólny wróg jednoczy), a także umożliwia uczniom poprawienie sobie samooceny, poczucie się silniejszym czy lepszym czyimś kosztem. Ale też i obecność kozła ofiarnego w grupie jest narzędziem, za pomocą którego jej samozwańczy „liderzy” dyscyplinują pozostałych członków – w ten sposób przekazują wiadomość „podporządkuj się, bo inaczej tak właśnie skończysz”. Z tej perspektywy widać, że klasowy mobbing wobec osoby wybranej na kozła ofiarnego jest problemem złożonym, głębokim i świadczącym o poważnym kryzysie w grupie. Rozwiązania polegające tylko na karaniu agresorów czy też na przeniesieniu atakowanego ucznia do innej klasy czy szkoły z reguły nie zdają rezultatu.

Zwłaszcza w tym drugim przypadku najczęściej kończy się to tym, że grupa po jakimś czasie znajduje sobie nową ofiarę, natomiast sam uczeń, który w jednej klasie był kozłem ofiarnym, również tam, gdzie zostanie przeniesiony, może doświadczać przemocy. Co więc robić?

W roli ofiary

Atakowany uczeń może próbować różnych strategii, by uwolnić się od przemocy – może reagować złością i agresją (opresorom w to graj – łatwiej wykazać, że to on „prowokuje”), może reagować płaczem (wówczas opresorzy mogą próbować przedstawić go jako „nadwrażliwca”: „my tylko żartujemy, a on bez powodu ryczy!”), mogą też powstrzymywać się od reakcji (zwłaszcza że – niestety – często sami dorośli mówią „nie reaguj/nie prowokuj, to dadzą ci spokój”), ale to oprawcom jest również bardzo na rękę, bo czują się bezkarni.

Powstrzymywanie się od reakcji oraz dostosowanie się do oczekiwań opresorów jest typowe dla kozłów ofiarnych po nieudanych próbach bronienia się, gdy przekonają się oni, że nie mają szans...