Zadbać o stabilność emocjonalną…

Czym jest stabilność emocjonalna?

Stabilność emocjonalna to – wg uznanych w psychologii badaczy, P. Costy i R. McCrae – jeden z pięciu podstawowych parametrów charakterystyki osobowości, obok ekstrawersji, otwartości na doświadczenia, ugodowości i sumienności.

Najważniejszym jej przejawem jest reakcja emocjonalna, która swoją siłą i czasem trwania jest adekwatna do danej sytuacji, do konkretnego bodźca. Oprócz tego stabilność emocjonalna pozwala stosunkowo szybko wrócić do pierwotnego stanu pobudzenia i – nawet w obliczu trudności – zachować opanowanie, spokój. Innymi słowy, pomaga ona bardziej efektywnie radzić sobie ze stresem. Przeciwległym biegunem stabilności jest neurotyzm, czyli labilność emocjonalna. Charakteryzuje się on względnie trwałą tendencją do doświadczania nieprzyjemnych emocji (wśród nich przede wszystkim lęku, złości, poczucia winy, wstydu, smutku) i ich zalegania.

Stabilność emocjonalna a labilność emocjonalna

Wrodzona i nabyta

Amerykańska psycholog B. Jacobs podkreśla, że określony poziom stabilności emocjonalnej to efekt współpracy między ciałem migdałowatym a lewym płatem przedczołowym2. Ta pierwsza struktura to nasz instynkt – działa szybciej, mniej dokładnie i odpowiada za wzbudzanie reakcji emocjonalnych. Ta druga to „intelektualna” część układu nerwowego, która w bardziej racjonalny sposób analizuje dostępne informacje.

Im więcej istnieje połączeń między tymi obszarami, tym szybciej i efektywniej kora mózgowa jest w stanie „wyciszyć” układ limbiczny. Wniosek z tego taki, że stabilność emocjonalna to nie tylko element naszej osobowości, czyli cecha – coś względnie trwałego, ale również ma ona swoje podłoże neurobiologiczne. Czy w takim razie można nad nią pracować? Zdecydowanie tak. Najważniejsze, aby w sytuacjach pobudzenia emocjonalnego intencjonalnie przenosić większą aktywność do lewej kory przedczołowej, czyli np. nazywać to, co przeżywamy. A oprócz tego uczyć się akceptacji dla tego, co się nam przydarza, intencjonalnie budować jak największe zaplecze pozytywnych doświadczeń, zyskiwać większą świadomość własnych emocji i tolerancję na dyskomfort psychiczny (przykłady takich ćwiczeń znajdują się w „Narzędziowni”).

Ważne, abyśmy pamiętali, że do rozwijania zrównoważenia emocjonalnego wcale nie potrzeba jakichś specyficznych i skomplikowanych ćwiczeń. Wystarczą najmniejsze gesty. Potrzebna jest jednak spora wytrwałość.

Jeśli interesuje Cię temat stabilności emocjonalnej, koniecznie przeczytaj również nasz artykuł Osobowość chwiejna emocjonalnie, w którym piszemy o tym, co zrobić jeśli pojawiają się zaburzenia w rozwoju osobowości.

Akceptacja rzeczywistości

Akceptacja rzeczywistości to umiejętność, która bardzo silnie wspiera naszą stabilność emocjonalną. Akceptacja to uznanie tego, co jest nawet wtedy, kiedy bardzo się to nam nie podoba. Można o niej mówić tylko wtedy, gdy przestajemy narzekać i złościć się na rzeczywistość lub wyobrażać sobie, jaka ona powinna być. Jednak nie można jej mylić z aprobatą, zgodą lub biernym godzeniem się na coś. To nasz wewnętrzny wybór, dzięki któremu niepotrzebnie nie tracimy energii, a nasze silnie nieprzyjemne emocje nie wytrącają nas z równowagi i zmieniają się w coś, co możemy wytrzymać. 

Oto kilka wybranych zasad, które pomagają nam łatwiej zaakceptować rzeczywistość:

• Rzeczywistość jest taka, jaka jest.
• Rzeczywistość ma swoje przyczyny – jakiś ciąg zdarzeń doprowadził do obecnej sytuacji.
• Wszystko ma swój sens, nawet wtedy, kiedy jeszcze tego nie dostrzegamy.
• Mamy wpływ na własne życie, ale bywają sytuację, kiedy jest on bardzo ograniczony.
• Życie może być warte przeżycia nawet wtedy, gdy jest pełne bolesnych zdarzeń i cierpienia.

Pozostaje jeszcze odpowiedzieć na pytanie, jakie kroki możemy podjąć ku większej akceptacji? Po pierwsze, musimy zauważyć, jakie nastawienie do konkretnej sytuacji jest w nas – odrzucamy ją, czy akceptujemy. Jeśli nie ma w nas akceptacji, ważne, żebyśmy podjęli wewnętrzne zobowiązanie, aby przyjąć rzeczywistość taką, jaka jest. Czy to wystarczy? Nie. Trzeba przypominać sobie, że wybraliśmy akceptację, za każdym razem, kiedy poczujemy złość, frustrację, żal, rozgoryczenie itp.
I przypominać sobie, w czym pomoże nam prawdziwe zaakceptowanie.

Równowaga emocjonalna

Większą stabilność emocjonalną można zyskać dzięki takiemu budowaniu własnej codzienności, aby stać się mniej podatnym na nieprzyjemne emocje. Pomaga w tym gromadzenie pozytywnych doświadczeń w krótkim i długim okresie. Dlaczego tak się dzieje? Przyjemne aktywności wzbudzają w nas radość, zadowolenie, entuzjazm, które mogą stanowić skuteczną przeciwwagę dla smutku, złości czy lęków – to natychmiastowy zysk. Ale stają się one również takim pozytywnym punktem odniesienia, kiedy los nakaże nam mierzyć się z trudnymi sytuacjami w przyszłości – korzyść długofalowa.

Równowaga emocjonalna to nie stan, nie coś, co możemy uzyskać raz na zawsze. To bardziej proces, który można porównać do nieustannego balansowania na linie, bo przecież nigdy nie wiadomo, co nas spotka i jakie emocje w nas to uruchomi. Warto jednak zaangażować się w jej rozwijanie. To na pewno się nam opłaci!