Późne lato przypadające zwykle na sierpień i początek września zwiastuje koniec wakacji i początek nowego roku szkolnego. Uczniowie przygotowują wyprawki: kupują szkolne przybory, zeszyty i zaopatrują się w podręczniki. Nauczyciele, pedagodzy, logopedzi, psycholodzy oraz inni pracownicy szkół również przygotowują się do kolejnego roku szkolnego. Choć nie zaopatrujemy się już w kolorowe przybory i plecaki, to jednak tworzymy swoje osobiste szkolne wyprawki przed każdym kolejnym rokiem szkolnym. Jaka będzie Twoja osobista wyprawka w tym roku i co ze sobą zabierzesz?
Dział: Rozwój i dobrostan
Zaufanie jest wartością, której doświadczamy w odniesieniu do samych siebie, innych ludzi oraz otaczającego świata. Pozwala na tworzenie wartościowych więzi, dobrą komunikację, efektywne współdziałanie. Mamy potrzebę bycia godnymi zaufania, ale też ufania innym. Brak zaufania, nieufność, ostrożność mogą negatywnie wpłynąć między innymi na poczucie dobrostanu psychicznego. Zaufanie buduje się długo, a traci bardzo szybko. Umacnianie zaufania to złożony proces, bez którego trudno o profesjonalne relacje w szkole.
W pracy psychologa i pedagoga skupiamy się do tego stopnia na osobie, która trafia do naszego gabinetu, że czasem zapominamy o sobie. Dla naszych klientów jesteśmy swego rodzaju lustrem czy taflą wody, w której mogą lepiej, głębiej zobaczyć siebie i przy naszym wsparciu mogą się rozwijać, poszukiwać nowych rozwiązań, uczyć się nowych umiejętności. Im lustro czy tafla wody są gładsze, tym lepiej możemy dostrzec swoje odbicie. Kiedy woda faluje, to nawet przy sprzyjających warunkach, nie zobaczymy w niej siebie.
W pracy szkolnego psychologa i pedagoga spotykamy się często z wieloma wyzwaniami, trudnymi sytuacjami wymagającymi od nas indywidualnego podejścia. Możemy czuć się czasem zagubieni i mieć poczucie, że nie wiemy, w jakim kierunku mamy w danej sytuacji zmierzać. Co może być dla nas w takich sytuacjach swoistym kompasem, który wyznaczy codzienny kierunek naszej pracy i pozwoli nam odnaleźć się wtedy, kiedy zaczynamy poruszać się po omacku? Kluczowa jest świadomość celu naszych działań i opieranie się podczas jego realizacji na procedurach, przepisach prawa oświatowego, etyce zawodowej, ogólnych wartościach, a także korzystanie w razie potrzeby ze wsparcia.
Stres, którego doświadczamy niemal codziennie, może mieć dwa źródła. Jedno to różne trudne sytuacje zawodowe czy osobiste – codzienne sprawy do ogarnięcia, projekty w pracy, kłopoty naszych bliskich, którymi się martwimy, zadania do wykonania pod presją czasu. Drugie źródło stresu to liczba bodźców stale dochodzących do naszego mózgu.
W pracy psychologa i pedagoga często staramy się spojrzeć szerzej na doświadczane przez ucznia trudności i zrozumieć, z czego wynikają. Za problemami edukacyjnymi niejednokrotnie stoją inne trudności, np. problemy ze skupieniem uwagi, specyficzne trudności w uczeniu się czy problemy emocjonalne lub rodzinne. Także za niechęcią do rozmowy, unikaniem spotkań czy nawet agresywnym zachowaniem wobec nas może kryć się wiele przyczyn i mogą być one zupełnie inne, niż wydawałoby się na pierwszy rzut oka.
Zarówno sukcesy, jak i porażki mają znaczący wpływ na samopoczucie psychiczne uczniów i uczennic w szkole. W przypadku niepowodzenia młodzi ludzie doświadczają negatywnych emocji. Jeśli ich udziałem staje się zwycięstwo, wówczas towarzyszą im pozytywne odczucia. Można jednak odnieść wrażenie, że w przestrzeni edukacyjnej wciąż za mało uwagi poświęca się na celebrowanie zwycięstw. Niestety więcej czasu oraz energii pochłaniają niepowodzenia dzieci i młodzieży, a uczniowie są częściej karani niż nagradzani.
Jednym z kluczowych zadań psychologów i pedagogów w szkole jest współpraca z rodzicami uczniów. Na drodze do tego celu możemy napotkać przeszkody, które mogą wynikać z różnych czynników, ale także mogą to być utrudnienia ze strony rodziców, jak i nas samych. I odwrotnie, mogą też wystąpić czynniki sprzyjające współpracy, na których możemy budować wzajemne porozumienie. Prawie zawsze obie strony mają dobre intencje i zależy im na dobru dziecka, a mimo to wzajemna współpraca nie w każdym wypadku się układa. Dlaczego? Przyjrzyjmy się czynnikom, które mogą utrudniać współpracę między psychologiem czy pedagogiem a rodzicami uczniów.
Myśląc o społeczności szkolnej, mamy przed oczami uczniów, ich rodziców, opiekunów oraz nauczycieli. Psycholog i pedagog pracuje z każdą z tych grup i zarówno uczniowie, ich rodzice, jak i nauczyciele mogą korzystać ze wsparcia psychologicznego. Psycholog i pedagog może również współpracować, wspólnie planować działania z rodzicami, opiekunami i nauczycielami na rzecz danego ucznia. Czasem więc udzielamy nauczycielom wsparcia, a czasem pracujemy wspólnie w sprawie ucznia czy klasy. Zbudowanie porozumienia i nawiązanie dobrej współpracy z nauczycielami jest jednym z kluczowych elementów niezbędnych do efektywnej pracy psychologa i pedagoga. Nauczyciel może również lepiej oddziaływać wychowawczo, gdy korzysta ze wsparcia psychologa i pedagoga. Jesteśmy sobie nawzajem potrzebni, a z dobrej współpracy między nami korzysta cała społeczność szkolna.
Tematyka stresu nie jest obca żadnemu psychologowi i pedagogowi. Na co dzień wspieramy uczniów, ich rodziców oraz nauczycieli w radzeniu sobie z nim. Jak jednak sami radzimy sobie z przeżywanym stresem? Czy sprawdza się w naszym wypadku powiedzenie, że szewc bez butów chodzi? Doświadczanie stresu w życiu zawodowym i osobistym dotyczy nas tak samo jak innych pracowników. Pierwszym krokiem do lepszego radzenia sobie ze stresem jest uświadomienie sobie i przyznanie, że się go przeżywa. Sam fakt bycia psychologiem czy pedagogiem nie oznacza, że stres omija nas szerokim łukiem. Mamy prawo doświadczać stresu i przeżywać w związku z tym wiele różnych emocji.
Praca psychologa i pedagoga opiera się przede wszystkim na kontakcie z drugim człowiekiem. Zawody te często postrzegane są w społeczeństwie, a także przez samych psychologów i pedagogów, jako pewnego rodzaju powołanie wymagające ogromnego zaangażowania i poświęcenia. Jednak pracownicy bardzo zaangażowani emocjonalnie, oddani swojej pracy, utożsamiający się z wykonywanymi obowiązkami i mający dużą potrzebę czerpania satysfakcji z wykonywanych zadań są bardziej narażeni na wypalenie zawodowe, które często występuje, kiedy przekraczamy swoje granice. Jak podaje Helena Sęk (2005), w zawodach polegających na pomaganiu innym trzeba troskę o innych uzupełnić również troską o siebie. Takie zrównoważone podejście pozwala na rozwój optymalnej postawy – zdystansowanej troski. Jak zatem zadbać o swoje granice w zawodzie psychologa i pedagoga?
„Odkrycie źródła siły w samym sobie jest w konsekwencji najlepszą przysługą, jaką możemy wyświadczyć innym ludziom”.
Rolo May
Superwizja jest pojęciem obecnym w psychologii oraz psychoterapii. Co daje superwizja psychologowi i psychoterapeucie? Po pierwsze spełnia on w ten sposób niezbędny wymóg, przygotowując się do pracy lub pracując w zawodzie, po drugie otrzymuje przestrzeń do rozwoju. Praca z ludźmi i dla ludzi polegająca na stałym kontakcie z nimi oraz budowaniu i utrzymywaniu relacji niezwykle absorbuje. W wielu innych dziedzinach, oprócz psychologii i psychoterapii, także funkcjonują superwizje, między innymi w pracy socjalnej. Czy pracownicy oświaty mają możliwość superwizowania swojej pracy?