Manipulacja – jak ją rozpoznać i się przed nią bronić?

Co to jest manipulacja?

Zgodnie z definicją Wielkiego słownika wyrazów obcych i trudnych pod red. A. Markowskiego i R. Pawelca, manipulacja to „świadome, nieuczciwe sterowanie poglądami lub działaniami ludzi, którzy realizują cele wcześniej im obce i niepotrzebne, jednak zgodne z wolą manipulanta”. 

Brzmi znajomo? Dyżur za koleżankę po godzinach? Nocne pisanie sprawozdań? Nowa zaszczytna funkcja, której nie da się wypełnić w czasie pracy?

Działania manipulacyjne:

• mają Cię skłonić do podjęcia określonych działań w poczuciu, że robisz to dobrowolnie, z korzyścią dla siebie;
• mają wywołać zachowanie lub sposób myślenia służący celom manipulatora, ale najczęściej sprzeczny z Twoimi interesami;
• bazują na takich stanach emocjonalnych, jak strach, poczucie winy lub obowiązku, oczekiwanie nagrody;
• uniemożliwiają świadome podjęcie decyzji w danym obszarze.

Niestety najczęściej manipulacji ulegają osoby, które potocznie uważa się za ludzi o dobrym sercu. Sprzyja temu również:

• niskie poczucie własnej wartości, kompetencji;
• słaby poziom asertywności;
• wysoki poziom ufności wobec szlachetnych motywacji lub uczciwych intencji innych osób;
• brak czasu (np. na dyskusje);
• niechęć do konfrontacji – umiłowanie spokoju;
• strach przed odpowiedzialnością.

Istnieje szereg subiektywnych, lecz mierzalnych objawów, które mogą Ci pomóc zdiagnozować własną sytuację w tym kontekście. Czasem czujemy, że w pewnych środowiskach lub towarzystwie zwykle jest nam źle, niekomfortowo, spada energia i chęć do życia – powinien to być sygnał ostrzegawczy, który zmobilizuje do weryfikacji swoich postaw, poszukania obiektywnych przyczyn takiego stanu rzeczy i wreszcie do korzystnej zmiany!

Każdy ma prawo do wyrażania własnych opinii, jednak warto zadeklarować głośno naszą niezgodę z krzywdzącym sądem. W jaki sposób możesz zareagować, kiedy ktoś za pomocą oceny chce wpłynąć na Twoją postawę lub zachowanie? Przekształcając ocenę w opinię! 

Przeczytaj poniższe zdania i policz te, z którymi się zgadzasz.

1. Czasami robię coś wbrew swojej woli na czyjąś prośbę lub żądanie.
2. Zdarza mi się pomagać innym w realizacji ich celów, mimo że nie mam na to czasu albo ochoty.
3. Są miejsca/środowiska, o których myślę niechętnie lub po przebywaniu w których czuję się wyczerpany (np. dom, praca).
4. Często przyjmuję słowa krytyki bez reakcji, mimo że się z nimi nie zawsze zgadzam.
5. Mimo wyraźnego powodu w obecności niektórych osób zawsze odczuwam dyskomfort.
6. Są osoby, które nieustannie budzą we mnie poczucie winy lub niekompetencji.
7. Jestem osobą uległą.
8. W relacjach z innymi zwykle to ja ponoszę odpowiedzialność za nietrafione decyzje.
9. Zazwyczaj w sytuacji konfliktu jestem osobą, która przeprasza, choć nie zawsze czuję się winna.
10. Chciałbym/chciałabym zrobić w życiu kilka rzeczy, ale powstrzymuje mnie to, że mogę tym innym sprawić przykrość.

Jeśli choć jedno z powyższych zdań Cię dotyczy, istnieje prawdopodobieństwo, że staniesz się ofiarą manipulacji! Bądź więc czujny/czujna i się strzeż!

Negocjujmy sposób prowadzenia rozmowy – jeżeli odczuwamy, że rozmówca stosuje wobec nas manipulację, przerywamy rozmowę, mówimy o swoich odczuciach i ustalamy pewne zasady dalszego dialogu w celu kontynuowania go. Pamiętaj, że presja czasu lub poruszanie trudnych tematów w obecności osób trzecich znacząco wpływa na efekty interakcji!

Manipulacja - dlaczego to działa? 

Wyobraź sobie taką sytuację: pod jednym dachem żyje dziewięćdziesięcioletnia matka i jej sześćdziesięciopięcioletnia córka, która opiekuje się matką, a równocześnie chorym mężem mieszkającym w osobnej kawalerce. Sama sytuacja wydaje się być już dość trudna, lecz załóżmy, że każdy z zaangażowanych odczuwa w jej obliczu pewien komfort. Matka ma spokój i opiekę, córka czuje się potrzebna matce i potencjalnie ma gdzie i z kim od obowiązków z nią związanych odpocząć, jako że mąż nie mieszka z teściową. Mąż zaczyna jednak chorować i potrzebować obecności swojej żony coraz częściej. Naturalnie matka czuje, że traci poczucie bezpieczeństwa zapewniane hojnie z racji obecności córki. Co zrobi? Czy usiądą razem przy stole i we wzajemnym szacunku przedyskutują swoje potrzeby, zatrudnią opiekunkę i będą żyć długo i szczęśliwie? A może w narastającym napięciu córka będzie wymykać się ukradkiem do męża, a każde jej wyjście okraszone będzie dźwięczącymi w uszach jak przekleństwo słowami matki: „Idź do niego, to twój mąż… Ale pamiętaj, że gdy wrócisz, możesz mnie już nie zastać, gdyż…taaaak baaaardzo boli mnie głowa, chyba umieram”. 

Akceptuj komplementy – nie ma potrzeby wykazywać się skromnością lub próbować odwdzięczyć ani zastanawiać nad motywacją komplementatora. „Dziękuję”  w zupełności wystarczy.

Niestety niewiele osób stać na dojrzałe rozwiązania, uciekają się więc do technik manipulacyjnych – często intuicyjnie wykorzystując naturalne procesy inter- i intrapersonalne. Wśród najbardziej oczywistych pojawiają się takie jak:

• dysonans poznawczy, czyli stan nieprzyjemnego napięcia, jaki pojawia się w obliczu niezgodności jednocześnie występujących sądów, i naturalna tendencja ludzkiego organizmu do niwelowania poczucia dyskomfortu;
• wiara w autorytety, czyli skłonność do przyznania racji ekspertom w danej dziedzinie;
• tendencja do ulegania wpływom osób, które się lubi albo z którymi dzieli się te same przekonania;
• przekonanie o słuszności działań czy postaw większości ludzi;
• pożądanie rzeczy, które są trudno dostępne (często tylko pozornie);
• poczucie zobowiązania wobec osób, którym się coś zawdzięcza;
• skłonność do podtrzymywania swoich decyzji, kontynuowania raz podjętych działań;
• lęk i niepewność w obliczu krzyku, krytyki czy sarkazmu;
• stres związany z działaniem pod presją czasu.

Będzie Ci znacznie łatwiej oprzeć się działaniom manipulacyjnym, jeśli:

• dopuścisz do siebie świadomość, że nie wszyscy mają dobre intencje;
• poznasz i zrozumiesz techniki manipulacyjne oraz nauczysz się je identyfikować w zachowaniach otaczających cię osób: przełożonych, współpracowników, rodziców dzieci, z którymi pracujesz, a też samych uczniów;
• będziesz mieć świadomość własnych celów i przekonań oraz zdobędziesz umiejętność ich racjonalnego uargumentowania i obrony.

Do dzieła!

Techniki manipulacyjne

Istnieje wiele potencjalnych technik manipulacyjnych. Oto te, które mogą pojawić się w murach instytucji edukacyjnych, czyli:

• ingracjacja,
• autoprezentacja pozytywna,
• autoprezentacja negatywna,
• oszukiwanie,
• wywoływanie sytuacji stresowej,
• eskalacja żądań i oczekiwań,
• zachowanie irracjonalne,
• dobry/zły policjant,
• technika miękkiego brzuszka.

Techniki manipulacyjne przykłady

1. Ingracjacja oznacza „dobrowolny przymus”. Termin pochodzi od łacińskiego in gratiam – terminu określającego wkradanie się w czyjeś łaski. Są to działania mające na celu zdobycie sympatii. Istota tego zachowania sprowadza się do stworzenia pozytywnego obrazu własnej osoby u drugiego człowieka oraz zastosowania różnego typu technik mających na celu pozyskanie sympatii do siebie oraz próby wymuszenia uznania wszystkich walorów poprzez:

• podnoszenie wartości rozmówcy – komplementowanie, chwalenie, okazywanie aprobaty – to zwykle działa niezawodnie, bo praktyka pokazuje, że łatwiej jest oprzeć się krytyce czy jawnej wrogości niż pochlebstwu;
• okazywanie zgodności własnych poglądów z poglądami osoby znaczącej – np. rodzica, nauczyciela, przełożonego, autorytetu moralnego, by podkreślić pełnię porozumienia, jaka zachodzi w tej relacji – w ten sposób zyskuje się dość łatwo opinię osoby godnej zaufania;
• donosicielstwo – dostarczanie negatywnych informacji na temat innych osób w formie pełnego troski działania dla dobra sprawy lub dobra osoby znaczącej, z dobitnym podkreślaniem kontrastu pomiędzy sobą (będącym w porządku) i innymi (zdecydowanie niebędącymi w porządku);
• prezentowanie takich postaw, jakie są oczekiwane przez drugą osobę – jeśli mamy do czynienia z wymagającym dyrektorem, podkreśli on, jak bardzo jesteśmy dla realizacji danego zadania istotni i jak ceni nasze zdanie. Dostrzeże on naszą potrzebę wsparcia i je zadeklaruje.

2. Autoprezentacja pozytywna – proces, dzięki któremu da się kontrolować wrażenie, jakie wywiera się na innych. Polega bardziej na strategicznym ujawnianiu korzystnych aspektów, niż na tworzeniu fikcyjnego wizerunku (podkreślanie rzeczywistych zalet i pomniejszanie wad). Stosowana jest celem wzbudzenia sympatii, sprawiania wrażenia osoby kompetentnej, podkreślania swojego wysokiego statusu, a wyraża się poprzez:

• demonstrowanie oznak pozycji społecznej i władzy – wykonujesz polecenia dyrektora bez podejmowania dyskusji, ponieważ jesteś podwładnym;
• podkreślanie relacji z ludźmi o wysokiej pozycji i znacznej władzy – np. rodzic z wizytą w szkole powołujący się na autorytety moralne, znajomości w gminie, dobre stosunki z dyrektorem;
• pokaz lub deklaracje kompetencji – często świadomie wykorzystywany zabieg podczas rozmów kwalifikacyjnych, ale również konkursów na najlepszego nauczyciela – tych oficjalnych, a często niepisanych;
• szukanie wymówek dla porażek i opowiadanie o przeszkodach na drodze do sukcesu, których źródło upatrywane jest poza manipulatorem, np. rodzice chcący usprawiedliwić swoją niekompetencję wychowawczą, koleżanka z pracy, która zawiodła;
• wyrażanie sympatii dla innych za pomocą słownych pochlebstw lub zachowań niewerbalnych (np. uśmiech): „Tylko ty w całym zespole masz takie zdolności plastyczne!… Zrób, proszę, dekorację na koniec roku”;
• nadmierną skromność.

3. Autoprezentacja negatywna – jest odwrotnością autoprezentacji pozytywnej. Ma na celu wzbudzenie litości i współczucia i tym samym spowodowanie ustępstwa osoby manipulowanej wobec oczekiwań manipulującego. Stosowała ją z powodzeniem opisana powyżej starsza pani wobec swojej córki poprzez:

• podkreślanie swojego złego samopoczucia lub trudnej sytuacji;
• wskazywanie czynników niezależnych stawiających osobę manipulującą w sytuacji, w której potrzebuje pomocy;
• stawianie rozmówcy pod ścianą – kreowanie dramatycznych konsekwencji w przypadku nieotrzymania wsparcia.

Technika z powodzeniem stosowana przez beneficjentów pomocy społecznej, dzieci, rodziców, a także współpracowników, którym brakuje kompetencji lub którzy naszym kosztem chcą po prostu zaoszczędzić czas. Stosujący autoprezentację negatywną odnoszą się do bardzo ludzkich uczuć, takich jak współczucie, empatia, chęć niesienia pomocy, i bezwzględnie je wykorzystują.

Wyznaczaj granice wzajemnych kontaktów. Zawsze to Ty decydujesz, jak daleki wpływ będzie miała dana osoba na Twoje postępowanie, jak delikatnych i intymnych tematów chcesz dotknąć w danej rozmowie i jaki rodzaj komunikacji i relacji będzie właściwy. Jeśli czujesz, że ktoś przekracza Twoje granice, nie bój się mówić STOP.

4. Eskalacja żądań i oczekiwań – ma na celu stworzenie wrażenia, że to, na co się zgodziliśmy, jest sukcesem lub mniejszym złem. W rzeczywistości osoba manipulowana zgadza się na większe ustępstwa, niż pierwotnie planowała. Bardzo łatwo wykorzystać tę technikę np. wobec pracownika, nakładając na niego nowe obowiązki, a następnie w łaskawy sposób ściągając ich część. 

5. Oszukiwanie – niezbyt wysublimowana, najczęstsza i najprostsza forma manipulowania. Trudna do udowodnienia bez posiadania dostępu do stosownych danych. Często odejście od prawdy ma charakter prawdopodobny i niedalece się z nią mija.

Może mieć na celu:

• zachowanie dobrych relacji;
• zrobienie pozytywnego wrażenia;
• zyskanie pożądanych dóbr (niekoniecznie materialnych).

Wstajesz wczesnym rankiem, rozczochrana, wymięta z podkrążonymi oczyma – a Twój partner mówi: „Jesteś taka piękna, gdy się budzisz”. To niewinne kłamstwo rozświetla dzień, jednak może okazać się sprytnym zabiegiem manipulacyjnym, jeśli wprawienie Cię w dobry nastrój służy przemyceniu kolejnego komunikatu typu: „Dziś wrócę później”. 

Czasem kłamstwo przybiera bardziej ordynarną formę i wymaga nie tylko czujności, ale natychmiastowej reakcji. Dobrą busolą jest tu Twoja intuicja i wsłuchiwanie się w wewnętrzny niepokój, niesiony przez dysonans poznawczy w takich sytuacjach.

Pamiętaj, że zawsze masz prawo powiedzieć: „Stop, przepraszam, nie zgadzam się z tym, co pan/pani mówi. Potrzebuję czasu, by zweryfikować tę informację”.

6. Technika miękkiego brzuszka – to wyjątkowo powszechna, bardzo skuteczna i trudna do identyfikowania technika manipulacyjna. Polega na ostentacyjnej manifestacji bezradności połączonej z próbą przeniesienia odpowiedzialności na osobę manipulowaną. Ta ulega wrażeniu, że jest jedyną, która może rozwiązać problem. Technika z wielkim powodzeniem stosowana przez rodziców względem nauczycieli pracujących z ich dziećmi, szczególnie w sytuacji, gdy trudna sprawa wymaga zaangażowania opiekunów bardziej, niż instytucji szkoły. Trzeba popracować z dzieckiem w domu: „Ma pani rację. Pani zna się świetnie na tych dzieciach. Pani tyle już pokoleń wyprowadziła na ludzi. Z moim urwisem też sobie pani poradzi. Jak nie pani, to kto? Ja pracuję cały dzień, żeby mieć co do garnka włożyć, a syn tu w szkole najlepiej może nauczyć się życia, tu spędza całe dnie, tu ma kolegów i tak chwali panią każdego dnia”. Bariera ochronna mięknie, a nauczyciel zajmuje się trudnym przypadkiem ze zdwojonym zaangażowaniem – poświęcając czas, który winien przeznaczyć na realizację innych obowiązków lub życie osobiste.

7. Zachowania irracjonalne – także pojawiają się wśród manipulacyjnych technik. Mają na celu wywołanie u osoby im poddawanej uczucia zdenerwowania, zdesperowania, braku stabilizacji, psychozy. W tej sytuacji osoba manipulowana jest zdezorientowana i nie wie, jak dalej będzie przebiegać rozmowa. Należą do nich:

• nieadekwatne reakcje emocjonalne, wybuchy płaczu, śmiechu lub złości;
• krzyk;
• częste zmiany kierunku rozmowy;
• dygresje;
• agresja słowna lub fizyczna.

Technika ta jest charakterystyczna dla toksycznych relacji – nie tylko tych natury intymnej, ale również zawodowej. Mobbing w pracy bazuje na szeregu mniej lub bardziej subtelnych zachowań irracjonalnych, które zaburzają Twoją percepcję do tego stopnia, że tracisz rezon i poczucie sensu – na nieszczęście nie danego miejsca czy zajęcia, ale swoich własnych wysiłków. Często manipulator buduje swoją retorykę, używając generalizatorów typu: „Nigdy, zawsze, wcale”, co uniemożliwia skupienie się na rozwiązaniu danego problemu i znacząco wpływa na poczucie wartości i sprawczości manipulowanej osoby. Jak często słyszałeś/słyszałaś:

• „Nigdy nie mogę na Tobie polegać”;
• „Alinka zawsze ma lepsze oceny od ciebie”;
• „Nigdy mnie nie słuchasz”;
• „Zawsze robisz po swojemu”;
• „Wcale się nie angażowałeś w ten projekt”;
• „Jak zwykle pracujesz poniżej swoich możliwości”.

Zawsze należy pamiętać, że mamy prawo do obrony własnego zdania i godności, a także poszanowania własnej przestrzeni i granic. Jako człowiek i pracownik masz prawo za sobą i jeśli zwykłe środki nie pomogą, możesz udać się do sądu, wsparta/wsparty przez Inspekcję Pracy.

8. Dobry/zły policjant – jest to powszechnie znana i przez to ryzykowna przy zastosowaniu technika rodem z hollywoodzkich filmów. Polega na wcieleniu się osób będących po jednej stronie w role, by osłabić adwersarza. Można to osiągnąć nie tylko poprzez rozmowę, ale również przez stworzenie niesprzyjających warunków spotkania, presję czasową czy zaskoczenie. Często nieświadomie rodzice tworzą układ, w którym dziecko straszone jest powrotem taty z pracy lub krzykiem mamy. Technika sprawia wrażenie na osobie manipulowanej, że dostosowanie się do życzeń „dobrego policjanta” będzie miało zbawczy wpływ na jej istnienie, a co najmniej na bieżącą sytuację. Nierzadko technika świadomie stosowana jest przez kadry zarządzające.

Techniki manipulacji - jak się bronić?

Znasz już techniki manipulacyjne i z pewnością potrafisz zidentyfikować sytuacje, w których im ulegałeś/ulegałaś. Poznasz teraz sposoby reagowania i dzięki wzmożonej czujności i ich zastosowaniu nauczysz się bronić przed manipulacją. Przede wszystkim przyjmij generalne zasady w kontakcie z każdym szczególnie trudnym rozmówcą.

• Zawsze dąż do swojego celu. Wymaga to przede wszystkim skupienia na budowaniu samoświadomości – tego, co w danej sytuacji, relacji z konkretnym rozmówcą jest dla Ciebie istotne. Nigdy nie narażaj się na sytuację dyskomfortu i bycia w niezgodzie z samym sobą. 
• Zachowaj spokój, zwłaszcza w sytuacji, kiedy rozmawiasz z roszczeniowym przełożonym, rodzicem lub osobą bliską. Pamiętaj, że spokój ducha pozwala nam kontrolować stan umysłu i daje dostęp do jego zasobów. Neurobiologia uczy nas, że sytuacje stresowe blokują nam dojście do zasobów naszej wiedzy, możliwości logicznego myślenia i świadomego podejmowania decyzji, natomiast uruchamiają szereg instynktownych reakcji organizmu – nie zawsze zgodnych z naszą ludzką naturą. Stąd istnieje potrzeba nabycia umiejętności emocjonalnej autoregulacji, aby móc świadomie przystępować do procesu komunikowania się z innymi.
• Opanuj emocje, nie daj się sprowokować, kontroluj swoje zachowanie. Mowa ciała też jest komunikatem! Pozycja, jaką przyjmujesz, odległość od rozmówcy, zamknięta lub otwarta postawa ciała – wskazują na Twoją pewność siebie lub jej brak.
• Świadomie kształtuj wrażenie, jakie robisz na rozmówcy!
• Zawsze podawaj konkretne argumenty – nawet jeśli wydają się nie docierać do odbiorcy. W najgorszej sytuacji – pozwolą Ci zachować zdrowy rozsądek i nie zagubić się w dyskusji, niezależnie od zachowań rozmówcy.
• Odrzuć stereotypy – nie myśl o tym, z kim rozmawiasz i jego pozycji, lecz o konkretnej sytuacji i tym, co jest dla Ciebie właściwe i dobre. Czuwaj, aby rozmowa nie obróciła się przeciwko tobie.
• Aktywnie słuchaj – zadawaj pytania pomocnicze, stosuj parafrazę i klaryfikację. Parafraza to powtórzenie własnymi słowami wypowiedzi drugiej osoby. Dzięki temu zachowujecie pewność, że rozumiecie siebie nawzajem. Klaryfikacja to wyjaśnienie niezrozumiałego komunikatu drugiej osoby. Pozwala nam skoncentrować się na najważniejszym wątku w rozmowie z osobą, która czyni wiele dygresji i nie dochodzi do sedna sprawy. Prosimy rozmówcę, by skoncentrował się na najważniejszych wątkach wypowiedzi.
• Okazuj zrozumienie i empatię – dla rozmówcy jako osoby, ale broń swoich granic i priorytetów.
• Wyznaczaj granice wzajemnych kontaktów. Zawsze to Ty decydujesz, jak daleki wpływ będzie miała dana osoba na Twoje postępowanie, jak delikatnych i intymnych tematów chcesz dotknąć w danej rozmowie i jaki rodzaj komunikacji i relacji będzie właściwy. Jeśli czujesz, że ktoś przekracza Twoje granice, nie bój się mówić STOP.
• Stosuj asertywną odmowę – z szacunku do samego siebie, jak również przekonań rozmówcy. Zawsze masz prawo się nie zgadzać!

Jak złamać manipulatora - inne techniki obronne

Dodatkowo istnieją techniki obronne, które możesz z powodzeniem stosować w konkretnych sytuacjach manipulacyjnych. Pomogą ci one w asertywnym utrzymaniu swojego stanowiska.

• Akceptowanie komplementów – nie ma potrzeby wykazywać się skromnością lub próbować odwdzięczyć ani zastanawiać nad motywacją komplementatora. „Dziękuję” w zupełności wystarczy.
• Zmiana oceny na opinię. Dość poważnym problemem, z którym sobie nie radzimy, jest lęk przed oceną. Ziarenka krytyki niejednokrotnie trafiają na podatny grunt naszych kompleksów. Każdy ma prawo do wyrażania własnych opinii, jednak warto zadeklarować głośno naszą niezgodę z krzywdzącym sądem. W jaki sposób możesz zareagować, kiedy ktoś za pomocą oceny chce wpłynąć na Twoją postawę lub zachowanie? Przekształcając ocenę w opinię! Z opinią możemy się nie zgadzać. Stać nas przecież, aby mieć inne zdanie na własny temat. Sami decydujemy, w jaki sposób myślimy o sobie: To jest Twoja opinia. „Ja o sobie myślę inaczej” – powiedziane z przekonaniem w zupełności wystarczy!
• "Zasłona z mgły”. Technika ta polega na spokojnym, cierpliwym przyjmowaniu krytycznych uwag pod swoim adresem, pokazując, że jest nam to obojętne. W ten sposób rozmówca prędzej czy później zaprzestaje krytyki. Wymaga to od nas siły charakteru i wewnętrznego przekonania o własnej wartości. Czasem skuteczniej jest powiedzieć po prostu: STOP lub sformułować komunikat typu JA – o którym więcej pod koniec artykułu.
• „Technika Małego Księcia”. Technika ta opiera się na ciągłym zadawaniu tego samego pytania do momentu uzyskania na nie odpowiedzi. Chodzi o to, aby rozmówca nie zmienił tematu rozmowy. Stosujemy ją, gdy klaryfikacja zawiedzie.
• Zdarta płyta – to powtarzane spokojnie i wielokrotnie zdanie. Nie daj się zbić z tropu manipulującemu rozmówcy! Bardzo pożyteczne podejście, szczególnie w sytuacji, gdy nie docierają do niego ani nie wychodzą z jego strony żadne logiczne argumenty.
• Negocjowanie sposobu prowadzenia rozmowy – jeżeli odczuwamy, że rozmówca stosuje wobec nas manipulację, przerywamy rozmowę, mówimy o swoich odczuciach i ustalamy pewne zasady dalszego dialogu w celu kontynuowania go. Dotyczy to również dogodnego dla nas czasu i miejsca rozmowy. Pamiętaj, że presja czasu lub poruszanie trudnych tematów w obecności osób trzecich znacząco wpływa na efekty interakcji!

Bądź dobrym przykładem dla innych i stosuj w każdej sytuacji komunikację bez przemocy. Pozwala ona wyrażać i bronić własnego stanowiska, bez umniejszania poczucia godności i wartości innych osób. 

Komunikacja interpersonalna - dobre praktyki

Nade wszystko bądź dobrym przykładem dla innych i stosuj w każdej sytuacji komunikację bez przemocy. Pozwala ona wyrażać i bronić własnego stanowiska, bez umniejszania poczucia godności i wartości innych osób. Jest skuteczna w kontaktach zarówno z dorosłymi, jak i dziećmi, a więc przyda Ci się w praktyce zawodowej i życiu prywatnym! Praktycznym i prostym narzędziem jest tzw. komunikat typu JA.

Mówi on o naszych uczuciach wywołanych zachowaniem drugiej osoby. Pokazuje, do jakich konsekwencji dla nas to zachowanie prowadzi, czego w związku z tym oczekujemy od drugiej osoby, jakie będą konsekwencje, jeśli ta osoba tego nie zrobi. Nie krytykuje on natomiast danej osoby jako człowieka, nie poniża jej, nie rani. Wymaga od nas otwartości i samoświadomości. Formuła komunikatu jest uniwersalna, możesz z powodzeniem stosować go w każdej życiowej sytuacji!

• Opisz emocje wywołane zachowaniem drugiej osoby.

„Czuję się przytłoczona, ponieważ…”

• Wskaż zachowanie drugiej osoby, które wywołało te emocje.

„Drugi raz w tym tygodniu otrzymuję od Ciebie polecenie wykraczające poza moje obowiązki zawodowe”.

• Wskaż konsekwencje, do których prowadzi to zachowanie lub jaki wpływ ma na Ciebie.

„Próbując je zrealizować, nie mogę dobrze wypełniać swoich podstawowych zadań”.

• Opisz, czego w związku z tym oczekujesz od drugiej osoby.

„W związku z tym proszę – zleć to komuś innemu”.

• Opisz, jakie wystąpią konsekwencje, jeśli ta osoba tego nie zrobi.

„Jeżeli chcesz, bym ja się podjął tego zadania, proszę o zwolnienie mnie z części obowiązków/dodatkowe wynagrodzenie”.

To, co jest niezwykle istotne w tego rodzaju komunikacie, to opisanie takich konsekwencji, które jesteśmy w stanie zrealizować. W przeciwnym razie pokazujemy, że sami nie mamy szacunku do własnych słów. Nie ma więc powodu, aby odbiorca naszego przekazu się nad nimi pochylił.

Życzę Wam serdecznie powodzenia w zawodowych i życiowych bojach o własną godność i wewnętrzny spokój!

Bibliografia

• Aronson J., Człowiek – istota społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, GWP, Sopot 2007.
• Grice H.P., Logic and Conversation, w: Syntax and Semantix, Academic Press, Nowy Jork 1975.
• Mudyń K., O demokratycznym i niedemokratycznym stylu komunikacji w relacjach interpersonalnych, 2000.