Problemy uczniów i uczennic doświadczających zaburzenia czy zespołu zaburzeń zwanego ogólnie dysleksją często są sprowadzane jedynie do trudności związanych z czytaniem i poprawnym pisaniem, na które zwracają uwagę przede wszystkim nauczyciele i nauczycielki języka polskiego. Jednak przyjęta i stosowana dość powszechnie, w tym w polskim prawie oświatowym, definicja dysleksji – rozumianej jako specyficzne trudności w uczeniu się – znacznie rozszerza ich zakres. Jej wrodzony bądź rozwojowy charakter, polegający na zaburzonym funkcjonowaniu układu nerwowego, powoduje, że trudności te nie będą dotyczyły tylko nauki wyżej wymienionych czynności, ale także umiejętności życiowych związanych np. z motoryką małą, czyli choćby sznurowaniem butów czy orientacją przestrzenną potrzebną do odróżniania stron prawej od lewej, wskazywania kierunków lub posługiwania się mapą.
Dział: Potencjał neuroróżnorodności
W polskiej oświacie mianem ucznia niepełnosprawnego określa się dziecko, które ze względu na stwierdzoną niepełnosprawność wymaga specjalnej organizacji nauki i metod pracy, co potwierdzone jest orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej. Do kategorii uczniów niepełnosprawnych zalicza się wyłącznie dzieci i młodzież: niesłyszące, słabosłyszące, niewidome, słabowidzące, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. I właśnie tej grupie uczniów przysługują określone prawa związane z ich edukacją, również w szkołach ogólnodostępnych.
To przestrzeń, w której przybliżam (nie)zwykłe historie pedagogów w pracy z uczniami neuroróżnorodnymi. To tu będziemy razem odkrywać ich wyzwania, osobiste sukcesy i prawdziwe opowieści, doszukując się mniejszego lub większego happy endu. Nazywam się Michalina Ignaciuk, znana w sieci jako Pedagog Michalina, i chcę oddać głos Wam, specjalistom szkolnym i nauczycielom. W tym dziale każdy z nas może odnaleźć cząstkę swojego doświadczenia w czyjejś historii. Razem tworzymy przestrzeń, w której różnorodność jest naszą siłą!
W tym miejscu przybliżam (nie)niezwykłe historie pedagogów w pracy z uczniami neuroróżnorodnymi. To tu będziemy razem odkrywać ich wyzwania, osobiste sukcesy i prawdziwe opowieści z mniejszym lub większym happy endem. Nazywam się Michalina Ignaciuk, znana w sieci jako „Pedagog Michalina”, i chcę oddać głos Wam, specjalistom szkolnym i nauczycielom. W tym dziale każdy z nas może odnaleźć cząstkę swojego doświadczenia w czyjejś historii. Razem tworzymy przestrzeń, w której różnorodność jest naszą siłą.
Nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi, znana powszechnie jako ADHD (attention deficit hyperactivity disorder), określa według klasyfikacji ICD-10 zaburzenie hiperkinetyczne, które przejawia się trudnościami w koncentracji uwagi, nadmierną impulsywnością i nadruchliwością. I choć cechy te mogą wydawać się dość powszechnie i naturalnie występujące u małych dzieci, to jednak ważnym wyznacznikiem tego zaburzenia jest fakt, że mają one względnie trwały charakter (co najmniej sześć miesięcy) i znacznie utrudniają prawidłowe funkcjonowanie.
O około 65 tysięcy osób wzrosła liczba dzieci i młodzieży z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, wydanym ze względu na spektrum autyzmu, uczęszczających do polskich szkół w ciągu ostatnich dziewięciu lat. Dane Ministerstwa Edukacji i Nauki, opublikowane przez portal rp.pl, wskazują, że w 2014 r. było 17 tysięcy takich osób, a obecnie jest ich 82 199. O spektrum autyzmu wiemy coraz więcej. Nie tylko na świecie, ale także w Polsce realizowane są liczne projekty badawcze, których celem jest naukowe poznanie genezy i przebiegu tego zaburzenia, przede wszystkim jednak wypracowanie skutecznych metod terapii, nauki umiejętności komunikacyjnych i społecznych oraz standardów organizacji otoczenia, przestrzeni społecznej, warunków uczenia czy pracy, tak aby osoby w spektrum autyzmu mogły brać aktywny udział w życiu społecznym mimo dotykających ich trudności. W Polsce jednym z ważniejszych takich ośrodków badawczych jest z pewnością Katedra Psychologii Zdrowia i Rehabilitacji Uniwersytetu Warszawskiego pod kierownictwem prof. Ewy Pisuli.
Paradygmat neuroróżnorodności jest stosunkowo nowym zjawiskiem i stanowi alternatywę dla medycznego modelu niepełnosprawności. Podejście to traktuje zróżnicowanie ludzkiego mózgu jako naturalnie występujące w populacji, bez patologizowania tego zjawiska. Na czym polega ta zmiana paradygmatu i czy rzeczywiście ma szansę zaistnieć?
Początek roku szkolnego to najlepszy czas na to, by zawrzeć z uczniami umowę, która – w idealnych okolicznościach – sprawi, że będziemy się szanować i pracować efektywnie. Jednak ustalenie obowiązujących zasad i trwanie w nich nie jest łatwe, tym bardziej że większość kontraktów z uczniami przestaje działać już po krótkim czasie. Świadomość tego, jak stworzyć zbiór zasad wspierających środowisko sprzyjające uczeniu się, jest kluczem do skutecznego nauczania i budowania pozytywnych relacji w klasie przez cały rok.
Mózg człowieka to najważniejszy organ, porównywany do centrum dowodzenia, do maszyny, która kieruje pracą całego organizmu. To tutaj zachodzą reakcje chemiczne, które mają wpływ na nastrój, samopoczucie, zachowanie, działanie i ogólne funkcjonowanie. Współcześnie prowadzone są liczne badania nad różnicami w budowie i funkcjonowaniu mózgów osób z dysleksją rozwojową. Najistotniejszą kwestią jest fakt, że mózg osoby z dysleksją trudniej adaptuje się do przetwarzających się bodźców. Oznacza to, że każdy kolejny kontakt z informacją odczytywany jest przez mózg jako nowość.
Dziecko z dysleksją w sytuacji, gdy pozbawiamy je odpowiedniego wsparcia, funkcjonuje poniżej swoich możliwości intelektualnych, przejawia również wiele trudności, które występują niemal na wszystkich płaszczyznach życia. Aby nie przekreślać jego możliwości i wyrównać szanse, konieczne jest więc tworzenie środowiska, które sprzyja kompleksowemu rozwojowi takiego ucznia.
Niska samoocena, obniżone poczucie własnej wartości, zaburzone relacje społeczne (rodzina, nauczyciele, rówieśnicy), zewnętrzne poczucie kontroli, niska motywacja osiągnięć, niska odporność na stres, zaburzenia emocjonalne, nerwica, agresja – to tylko niektóre z problemów, jakie dotyczyć mogą funkcjonowania dziecka z dysleksją. Konsekwencje takiego stanu mogą okazać się katastrofalne i prowadzić do nieprawidłowości w zakresie funkcjonowania osobowościowego, emocjonalnego i społecznego, dlatego tak ważne jest tworzenie przestrzeni przyjaznej dla każdego ucznia niezależnie od tego, jakie deficyty, zaburzenia, zakłócenia u niego występują.
Bardzo często dysleksja jest traktowana jako nadbagaż, coś, co ogranicza i obciąża. W rzeczywistości dysleksja pozostanie z dyslektykiem do końca życia, nie zniknie, co najwyżej osłabną jej symptomy, jeśli zapewnimy dziecku odpowiednie warunki. Dlaczego zatem nie można by się z nią zaprzyjaźnić, dostrzec jej pozytywnych stron?