Szybko zmieniająca się rzeczywistość, natłok informacji, doświadczanie lęku związanego z sytuacją szkolną i domową, trudności emocjonalne w kontaktach rówieśniczych, presja nauczycielsko-rodzicielska oraz „bycie online” spowodowane nauką zdalną – to główne przyczyny wielu trudności i kryzysów doświadczanych przez uczniów w sferze psychicznej. Nic więc dziwnego, że sprawą priorytetową jest dzisiaj kwestia podejmowania przez szkoły i placówki oświatowe skutecznej ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.
Autor: Małgorzata Łoskot
Absolwentka Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Redaktor prowadząca czasopisma „Głos Pedagogiczny”, pedagog specjalny, socjoterapeuta. Autorka popularnych programów szkoleniowych dla nauczycieli oraz programów profilaktycznych dla młodzieży. Czynnie angażuje się w pomoc dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych.
Mijający rok szkolny do łatwych nie należał. Szkoły miesiącami pracowały w zmieniającym się trybie: stacjonarnym, zdalnym lub hybrydowym. Wyznaczały go obostrzenia nakładane kolejnymi rozporządzeniami w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Po trudach sprostania im nadszedł czas, by podsumować wszystko to, czym zajmowali się nauczyciele w roku szkolnym 2020/2021. Obowiązek ten dotyczy również pedagogów i psychologów szkolnych, którzy czynią to w formie pisemnego sprawozdania.
Każdy program o charakterze profilaktycznym, a takim jest program ochrony zdrowia psychicznego uczniów, należy poddać corocznej wewnętrznej ewaluacji, czyli ocenie, tak systematycznej i obiektywnej, jak to tylko możliwe. Dzięki temu pozyskuje się wiarygodne i użyteczne informacje, pozwalające na wyciąganie wniosków dotyczących tego, co i dlaczego udało się zrealizować lub czego nie udało się osiągnąć i dlaczego tak się stało.
Obowiązkiem nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów, udzielających w swoich placówkach pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży, jest przeprowadzanie oceny jej efektywności. Co poddać ocenie, jak często jej dokonywać i jak trafnie sformułować płynące z niej wnioski i wskazania do dalszych działań?
Jaka powinna być zawartość merytoryczna programu ochrony zdrowia psychicznego uczniów? Jakim standardom wynikającym ze współczesnej wiedzy medyczno-psychologicznej oraz rzeczywistym potrzebom adresatów musi odpowiadać? Jaka wreszcie powinna być struktura owego programu?
Nauczyciele pytani o motywowanie uczniów przyznają, że mają z tym duży problem. Wprawdzie stosują różne strategie i metody aktywizujące, indywidualne rozmowy interwencyjne oraz statutowy katalog nagród i kar, ale zazwyczaj nie przynosi to oczekiwanych efektów. Podobny obraz wyłania się również z raportów IBP i licznych opracowań specjalistów: motywacja uczniów i zamiłowanie do nauki sukcesywnie spada od III do ostatniej klasy szkoły podstawowej i tendencja ta utrzymuje się aż do zakończenia obowiązkowej edukacji. Co jest tego przyczyną?
Szkoła odgrywa istotną rolę w promocji i profilaktyce zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży choćby z tej racji, że przebywają w niej codziennie, i to przez wiele godzin. Tutaj przez lata pobierają naukę, podlegają zabiegom wychowawczym ze strony nauczycieli, nawiązują relacje rówieśnicze. Jednym słowem, doświadczają różnych sytuacji i wydarzeń mających znaczenie pozytywne lub negatywne (oficjalny i ukryty program szkoły) dla ich rozwoju. Nic więc dziwnego, że klimat i kultura szkoły uznawane są za jeden z ważniejszych czynników chroniących, a ich właściwe kreowanie – za jedno z podstawowych wyzwań w kontekście profilaktyki zachowań ryzykownych oraz promocji zdrowia psychicznego.