Dział: Otwarty dostęp

Jak rozmawiać z dziećmi o strachu, nie wzbudzając strachu? Jak pomóc dzieciom pojąć współczesny niezrozumiały świat? Aby wyjaśnić to, co trudne, najlepiej zacząć od tego, co znane. Odwołanie się do doświadczeń, rzeczywistości domowej lub szkolnej pozwoli uczniowi odnaleźć sposób na zrozumienie tego, co dzieje się wokół nas. Literatura zawsze służyła pomocą.

Szacuje się, że od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę polską granicę przekroczyło ponad dwa i pół miliona uchodźców. W przeważającej liczbie są to kobiety z małymi dziećmi i nastolatkami. Część z nich, jak podają media: 40–50%, rusza dalej, chcąc dostać się do rodzin i znajomych w innych europejskich państwach. Niektórzy jednak zamierzają zostać w naszym kraju, choć sami nie wiedzą, na jak długo. Wiele dzieci z Ukrainy już trafiło do szkół w całej Polsce, ale na razie nie wiadomo, ile ich jeszcze dojdzie w tym oraz w nowym roku szkolnym.

Stan psychiczny dzieci i młodzieży przez 2 lata pandemii uległ znacznemu pogorszeniu. Wyniki badania przeprowadzonego wśród specjalistów pokazują olbrzymią skalę problemu.

Badanie przeprowadzone wśród specjalistów psychologów i pedagogów dowiodło, że stan psychiczny i emocjonalny dzieci w okresie pandemii uległ pogorszeniu – przyznało tak 87% badanych. 78% respondentów zauważyło wzrost zgłoszeń i próśb o interwencję i pomoc kierowaną do psychologów i pedagogów.

Pierwszy raz my, dorośli, poza najstarszym pokoleniem, znaleźliśmy się w sytuacji tak bliskiego doświadczania wojny. Jest nam wszystkim trudno, jest w nas wiele lęku, smutku, złości, rozpaczy, niezrozumienia… Trudno jest nam radzić sobie z tą sytuacją, ale mamy świadomość, że tuż obok nas, w obliczu tych wszystkich wydarzeń są nasi uczniowie, którzy potrzebują naszego wsparcia, pomocy, towarzyszenia w tej trudnej dla nich sytuacji. Nie byliśmy przygotowani na takie wydarzenia, nie mamy gotowych rozwiązań. Pojawiają się liczne pytania: Jak wspierać uczniów w obecnej sytuacji? Jak się o nich zatroszczyć? I czy rozmawiać z dziećmi o wojnie w Ukrainie? A jeśli to robić, to w jaki sposób? Warto zebrać to, co wiemy na temat wspierania dzieci w trudnych, kryzysowych sytuacjach.

Rodzic czy opiekun w trakcie całej edukacji swojego dziecka czy podopiecznego wielokrotnie otrzymuje na jego temat różnego rodzaju informacje. Nie wszystkie komunikaty są pozytywne i łatwe dla rodzica do przyjęcia. Dla nauczyciela, pedagoga czy psychologa szkolnego nie ma nic prostszego od przekazywania informacji o dobrych ocenach, wygranej w konkursie i koleżeńskim zachowaniu. Gorzej, jeśli musi poinformować o trudnościach w nauce i ogólnie o niepokojącym funkcjonowaniu dziecka. Przydatna we wspieraniu rodzica w trudnej sytuacji komunikacyjnej okazuje się empatia.

Życie uczy, że im bliżej zakończenia edukacji na etapie szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej, tym bardziej wzrasta poziom niepokoju nauczycieli, dyrektorów szkół, uczniów i ich rodziców o rezultaty uczenia się oraz wyniki zewnętrznych sprawdzianów wiedzy. W klasach najwyższych programowo w ostatnim miesiącu nauki obserwuje się szczególnie intensywną pracę nad przedmiotami egzaminacyjnymi. Często organizowane są skumulowane powtórki materiału z kilku lat nauki, uczniowie rozwiązują wiele arkuszy egzaminacyjnych. Towarzyszy temu wiara w efektywność takiego postępowania i nadzieja na sukces. Istnieją jednak inne sposoby wpływania na trwałość wiedzy i praktyki przynoszące lepsze rezultaty. Kiedy można być spokojnym o wiedzę i umiejętności uczniów?

Lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym, który zwraca uwagę na potencjalne niebezpieczeństwo i mobilizuje do poradzenia sobie z nim. Przykładowo, gdy ktoś widzi rozpędzony samochód jadący w jego kierunku, odczuwa lęk i chowa się w bramie, dzięki czemu unika potencjalnego zderzenia. Taki lęk pełni funkcję przystosowawczą – pomaga optymalnie rozwiązać problemy. Co jednak, kiedy przeradza się w stan patologiczny?